Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Qupperneq 107

/ staðinn fyrir formála
ekki síður að geta orðið skemmtunarrit. Snorri Sturluson var ekki einasta
glöggur fræðimaður og skipulegur í vinnu sinni. Hann var og í tölu bestu
skemmtunarmanna sem á þessa tungu hafa ritað. Hann hafði næmt auga
fyrir kátlegum atburðum og aðstæðum, kímni hans leiftrar víða af sam-
tölum Gylfaginningar, einkum þegar hann er að láta hina „heilögu þrenn-
ingu“ svara Gylfa eða Ganglera eins og hreinum kjána. Dæmin eru víða,
en freistandi að nefna staði eins og þennan:
Þá mælti Gangleri: „Hvað hafa einherjar að drykk, það er þeim
endist jafngnóglega sem vistin, eða er þar vatn drukkið?“
Þá segir Hár: „Undarlega spyrðu nú, að Alföður mun bjóða til
sín konungum eða jörlum eða öðrum ríkismönnum og muni gefa
þeim vatn að drekka! Og það veit trúa mín að margur kemur sá til
Valhallar er dýrt myndi þykjast kaupa vatnsdrykkinn ef eigi væri
betri fagnaðar þangað að vitja, sá er áður þolir sár og sviða til
banans.“
SnE bls. 50.
I beinu framhaldi af þessu kemur svo frásögnin um geitina Heiðrúnu og
mjöðinn sem rennur úr spenum hennar — og óborganleg athugasemd
Ganglera: „Það er þeim geysihagleg geit!“ — Sú grátbroslega mynd sem
þarna er dregin af himnaríkissælunni, draumi þess sem aldrei fær nóg af
miðinum görótta, á sér naumast hliðstæðu í norrænum bókum. Anna
Holtsmark bendir á (1964 bls. 21) að forliðurinn geysi- komi ekki fyrir í
eldri ritum en í Eddu, en þar á einum sex stöðum. Telur hún höfundinn
sækja þetta stílbragð beint í talmál samtíðarinnar í því skyni að gefa tali
Gylfa „naivan" eða hálfeinfeldningslegan blæ. Sama telur hún gilda um
„það veit trúa mín“, sem kemur fyrir oftar en einu sinni í textanum.
Oft gerir Snorri góðlátlegt eða búandlegt grín úr goðsögunum, t.d.
þegar hann rekur frásögnina um Loka og Skaði Þjassadóttur (SnE bls. 81)
og Loki fer í fágætt reiptog við geithafurinn.
En fæstir nútíðarmenn munu lesa Eddu einungis sem skemmtirit. Hún
gefur auðvitað ómetanlegar upplýsingar um sögulegan grunn íslensks
hugsunarháttar og hugmyndafræði. Goðsögur hennar voru til skamms
tíma eign hversdagsfólks í þessu landi, sagnaarfur sem ausið var af í
líkingum og máli. Þeim sem þetta ritar var kennt það barni að rúðurnar
„grétu Baldur úr Helju“ þegar döggin settist á þær. I dimmum gjótum átti
hann þess einlægt von að mæta skepnu sem hann kallaði „Fernisúlf" og
setti víst í alþýðlegt samband við „fernisolíu“.
Enn má og benda mönnum á að athuga vinnubrögð höfundarins Snorra.
TMM XXIV
369