Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Blaðsíða 24

HALLDÓR BJÖRN RUNÓLFSSON
Lux sem hefur takmarkaðan áhuga á sögulegri úttekt gengur óhikað fram
í krufningu sinni á kynslóð miðs tíunda áratugarins. Ólíkt tíu árum eldri
forverum sínum sem leituðu með postmódernískum hætti að merkingu
myndbrotanna í rústunum kringum sig forðast yngstu listamenn alla leit að
slíkum táknrænum, félagslegum „upplýsingum". Þeir láta sér nægja að
„grípa“ inntaksrýr brotin umhugsunarlaust og „tengja“ verkum sínum
formrænt. Þannig verður til sjálfskapað — „autopojetískt“ — myndmál án
nokkurrar hugmyndafræðilegrar, trúarlegrar eða pólitískrar, skírskotunar.
Upplýsingasamfélagið hefur engin not fyrir díalektískt mynstur módernism-
ans og postmódernismans. Hins vegar hefur það þróað kæruleysi — indif-
ference— þessara fyrri nútímaskeiða til ákveðinnar einhverfu — „autisma“
— svo að nú er hver maður eyland meðal eyja án þess að hafa af því áhyggjur.
Tilraunir postmódernista til samruna vegna þarfar fýrir samsemd—Simone
de Beauvoir talaði um symbiose—henta illa upplýsingasamfélaginu. Eins og
heimasíðurnar á netinu raðast einstaklingar saman líkt og kúbískir klasar án
þess að bráðna saman í skoffín — hybrida.
Þessari stöðu mála telur Harm Lux venjulegt sýningarými ófært um að
koma til skila. „Hvíti (móderníski) kubburinn“ er eins og menningarlegt
þjóðskjalasafn sem hefur glatað allri merkingu í augum unga fólksins og
síðustu kynslóðar listamanna. Útisýningasvæðið, „strætið", „bílskúrinn“ og
„tóma verksmiðjan" sem hentuðu svo vel nýhúmanískum hugmyndum
postmódernistanna fyrir tíu til fimmtán árum virka sem þreytt skrípamynd
á unga listamenn á miðjum tíunda áratugnum. Eina svarið til handa sjálf-
sprottinni — autopojetískri — kynslóð „tölvufíkla og sýndarverusvamlara“
á tímum frumspekidoða og raunhæfrar — pragmatískrar — tjáningar telur
Lux vera sýningarými sem svipar til leikhúss, iðnsýningar, sýndarrýmis,
leiktækjasalar og diskóteks. Samnefnari fyrir slíka tegund sýningar er ekkert
minna en gamla fjölleikahúsið, revían, Tívolí og Disneyland.
Fyrir sýningastjórann hollenska eru þáttakendur í slíkri sýningu ekki
listamenn með stóru „L-i“ sem reyna að kraka að sér athyglinni heldur
lausbeislað verktakateymi sem smíðar sig saman, hver með sínum hætti, hver
frá sínu horni, uns eftir stendur völundarhús þar sem allt getur gerst, allir
skemmta sér sem best þeir geta og fást ekki til að hverfa heim fyrr en birta
tekur af degi. Þá upphefur slíkt sundurlaust samhengi allar þjóðlegar, trúar-
legar og upprunabundnar áherslur. Þannig getur afrísk ættbálkalist staðið
við hlið fútúrískrar samtímalistar í krafti menningarlegs fjölræðis og jafnað-
ar. Enginn þarf að skammast sín fyrir uppruna sinn, stétt, siði eða hnattstöðu.
Sem sannur raunhæfingur — pragmatíker — talaði Harm Lux af reynslu og
brá í fyrirlestri sínum upp fjölmörgum litskyggnum af nýafstaðinni sýningu
sinni, A Night at the Show — „Á næturskemmtuninni“ — sem var opin á
14
TMM 1997:1