Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Page 26

HALLDÚR BJÖRN RUNÓLFSSON
og hafna annarri úr íjölda mögulegra samsetninga. Ekkert í ferlinu kemur
listamanninum á óvart enda er allt ferlið tilreitt íyrirfram.8 Bukdahl benti
einnig á vanda gagnrýnenda frammi fyrir tölvulist. Þeir þyrftu að leggja á sig
ómælda vinnu til að skilja til fullnustu þær öru tæknibreytingar sem verða
nær mánaðarlega í listheimi sýndarveruleikans. Það er mögulegt að gagn-
rýnendur frá einhverju stórveldanna í tölvuheiminum gætu fylgst svo vel
með þróun hátæknihugbúnaðar að þeir væru færir um að leggja listrænt mat
á það sem fyrir augu þeirra ber á skjánum. Hins vegar er útilokað að
gagnrýnendur frá minni háttar þjóðlöndum á sviði tölvutækni geti fylgt eftir
hröðustu breytingum á hinum alþjóðlega hugbúnaðarmarkaði og gert sig
dómbæra á gæði nýjustu afurða.
Hræddastir eru þó listamenn við þá gífurlegu flatneskju sem við þeim
blasir í menningu upplýsinga- og margmiðlunarsamfélagsins. Bukdahl
bendir á að bæði Heinesen og bandaríski hugmyndlistamaðurinn Joseph
Kosuth vari við þeirri hugmyndaþurrð sem einkenni sjónvarp og margmiðl-
un í menningarlegum efnum. Lögmálið „meira af því sama“ virðist drepa
öll skapandi frávik á skjánum. Þar sem lögmál framboðs og eftirspurnar ráða
mestu um gerð sjónvarps- og margmiðlunarefnis er öllum skapandi mögu-
leikum smám saman varpað fyrir róða. Hinir fjölmörgu og stórkostlegu
möguleikar skjámiðlanna lúta hvarvetna í lægra haldi fyrir þeirri blekkingu
sem Kosuth telur að haldið sé á lofti í nafni lýðræðis: Kröfunni um að
menning og listir séu færðar á viðráðanlegt plan fyrir almenning svo hvert
mannsbarn skilji það sem fram fer.9 Kosuth spyr hvernig færi fyrir vísindum
og tækni ef þeim fræðum væri sífellt skotið fyrir dóm almennings með sama
hætti og listir?10 Hví hefur hinn almenni borgari ekki heimtað lýðræðislegan
rétt sinn til ályktana í málum sem varða læknisfræði, lögfræði, verkfræði eða
önnur ámóta sérfræði? Hví viðurkennir hann þekkingarleg takmörk sín í
þeim efnum þegar hann heimtar úrslitavald í málefnum menningar og lista
eins og þar væri ályktunargáfa hans takmarkalaus?
Bukdahl benti á mögulega leið út úr þessum ógöngum með því að vitna
til hugmynda Mogens Moller, annars dansks myndhöggvara sem hélt því
fram að gagnrýnendur gætu víkkað áhrifasvið sitt með því að koma á opinni
umræðu um nýjar leiðir í myndlist. Hún nefndi einnig listmálarann Dorte
Dahlin sem telur að umræðan um listaverkið sé langt frá því að vera á þeim
vitrænu nótum sem hún gæti verið og ætti að vera, einkum ef tillit er tekið
til vinnunnar sem liggur listaverkinu til grundvallar. En við hverju er að búast
í heimi þar sem hraði myndbirtingar á skerminum er í öfugu hlutfalli við
þann tíma sem menn þurfa til að komast til botns í listaverki? Og Else Marie
Bukdahl vitnar í franska heimspekinginn Jean-Fran^ois Lyotard máli sínu
til stuðnings. Lyotard heldur því fram að það sem mannshugurinn þarfnist
16
TMM 1997:1