Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Síða 29

MIÐJAN OG JAÐARINN
saman og menningarlegir múrar láta undan þrýstingnum. Neðanjarðarferl-
ið á sér nú stað á mun breiðari grundvelli en áður. Um leið slævast mörkin
milli þess sem áður taldist skýlaust ofanjarðar og hins sem var ætíð í felum.
Bianchi gat þess jafnframt að ofan á alla þá fjölþættu óreiðu sem heggur
að rótum gömlu kyrrstöðunnar legðist nú alnetið — internetið — með
öllum sínum upplýsingaleiðum, samtengingum, margmiðlunar- og leitar-
þjónum, umbreytingum og upplýsingaflæði. Opnunin sem fylgir í kjölfarið
er ekki ólík þeirri mynd af þúsund pöllum sem þeir Gilles Deleuze og Félix
Guattari sáu fyrir í bók sinni Mille plateaux14. Með vakandi huga á hver
maður að geta nýtt sér þá óteljandi möguleika sem hvarvetna blasa við þar
sem mengi ólíkra félags-, upplýsinga- og menningarstrauma skarast. Það er
ekki einungis miðjan og jaðarinn sem nú eru á reiki heldur daglegt líf manna
í sínum smæstu einingum. Listin og menningin eiga ekki að þurfa að bíða
færis á að taka þátt í þessari fljótandi en ljúfu óreiðu.
Jaðarsvœðið Finnland og innantóma miðjan
í máli finnska listfræðingsins Liisu Lindgren kom að mörgu leyti fram
andhverfa þess sem Bianchi sagði. Erindið sem hét Notesfrom the Periphery
or How the Cultural Location ofFinland was Deftned — „Minnispunktar af
jaðrinum eða hvernig menningarleg staðsetning Finnlands var skilgreind"
— fjallaði um hvernig fámenn þjóð í afskekktu landi reynir að hasla sér
menningarlega stöðu. í pólitísku andrúmslofti eftirstríðsáranna, með
skuldabaggann á herðunum og í skugga einangrunar urðu Finnar að stýra
menningarpólitík sinni með afar markvissum hætti. Það hlýtur að hafa verið
erfitt fyrir þá sem koma sunnar úr álfunni að skilja þá sérstæðu stýringu sem
Lindgren lýsti, líkt og menningarleg ímynd þjóðarinnar væri sjálft lífsakkeri
hennar.
íslendingum ætti þó ekki að bregða við umfjöllun um menningarpólitík
reista á þjóðlegum grunni því þótt hér hafi aldrei verið rekin eins markviss
stefna og sú finnska í málefnum menningar og lista höfum við alltaf haft
landið og sérstöðu þjóðarinnar í huga þegar þau málefni hefur borið á góma.
Svo virðist sem munurinn sé sá að Finnar fundu sig knúna til að stýra
menningu sinni eftir ákveðinni braut af ótta við að glata henni ella. Við
fórum léttar í sakirnar, vissir um að menning okkar mundi lifa ef hún væri
látin óáreitt og henni veittur ákveðinn móralskur stuðningur. En eftir að hafa
hlýtt á Liisu Lindgren er ég ekki viss um nema við hefðum átt að taka
ákveðnari pól í hæðina og marka okkur mun markvissari menningarstefnu.
Það er eins og okkur hafi alltaf skort rök fyrir þróttmikilli og virkri pólitík í
þeim efnum, nokkuð sem Finnar höfðu á hreinu þegar frá upphafi.
TMM 1997:1
19