Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Síða 72

DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
bönd sem binda hana við bróður hans og börnin. Hann vill að hún yfirgefi
fjölskyldu sína og fylgi sér. Þess vegna skoðar Sala bæklun Kjartans sem
björgun: „Og hvað hefði orðið um mig, ef hann hefði ekki fæðzt svona á sig
kominn, blessaður drengurinn. Það veit Guð einn. —“(75) Vegna Kjartans
getur Sala ekki fylgt Berta. Kjartan er sá kross sem hún verður að bera en
hún harmar það ekki heldur þakkar fyrir hann og elskar hann. Ást hennar á
drengnum litast af meinlætalosta. Það eina sem truflar samband þeirra
tveggja eru kröfur Berta.
Sala hindrar Jóel í að fara til sjós með Berta og lætur slíkum látum að það
kemur öllum á óvart, ekki minnst henni sjálfri. Þegar fréttin um að báturinn
hafi farist berst að Hömrum leggst hún í rúmið, enda veik og ófrísk. Hún
þrítekur það við sögukonu að það hafi aldrei hvarflað að sér að „nokkuð illt
gæti komið fyrir hann“ — þetta hafi sér aldrei dottið í hug. Samt er hún búin
að segja að hún hafi fengið hugboð og verið gripin óhugnaði sem gerir hana
nógu hrædda til að stöðva Jóel. Hvers vegna stöðvar hún ekki Berta? Hún
velur annan bróðurinn og hinn skynjar dauðaóskir hennar þegar hann
kveður hana með þeim orðum að besta lausnin væri að hann kæmi ekki aft ur.
Upphaflega elskar hún Berta og tilvist Kjartans er refsing fyrir það en þegar
hér er komið sögu er orðinn algjör umsnúningur á tilfmningum, ást hennar
er bundin Kjartani og tilvist Berta verður eins og refsing eða hefnd fyrir það.
Salóme Kjartansdóttir segir þetta ekki berum orðum en þetta má lesa úr sögu
hennar.
Undir vorið fæðir Sala dóttur sem hana langar til að skíra í höfuðið á
Herborgu tengdamóðurinni sem færist undan því. Hún hefur hins vegar
ekkert á móti því síðar að yngri telpan heiti hennar nafni. Sala segir aldrei
að barnið sem fæðist vorið eftir dauða Berta sé hans barn og yngri sögukonan
spyr ekki.
Sögukonan spyr ekki um það sem Salome vill ekki segja. Hún vill raunar
ekki hlusta á hina fáránlegu sögu hennar yfirleitt. Hún vill ekki taka þátt í
henni, sýna hlýju eða samúð eða láta draga sig inn í frásögnina. Hún vill fá
að vera í friði í klefanum, lesa eða sofa, og hún reynir hvað eftir annað að
snúa Sölu af sér til að byrja með. Sögukonan er full af mótþróa. Hún segir:
... mér er ekkert vel við snjó. En þetta tal Sölu um snjóinn vakti mér
andúð, ósjálfrátt gekk ég í varnarstöðu fyrir þessa sveit, sem ég hafði
aldrei séð, þennan landshluta, þetta sólarleysi, þennan snjó yfir öllu
fram í sjó allan veturinn. Hversvegna veit ég ekki. Ekki vifdi ég búa
hér. (36)
Hún vildi ekki sjálf búa í snjónum sem henni finnst að Sala ætti að sætta sig
við. Yngri sögukonan vill ekki vera í sama klefa og Sala og vill ekki sjá neitt
62
TMM 1997:1