Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Page 73

PÖGNIN í ORÐUNUM
sameiginlegt með þeim tveimur. Eldri sögukonan vill ekki skrifa Góðu
bókina sem ætlast er til að hún skrifi og hún vill ekki skrifa sögu Sölu. Samt
gerir hún það. Hvað eftir annað rjúfa báðar sögukonurnar frásögn Sölu til
að gera truflandi athugasemdir við hana, benda á að hún komi þeim ekki
við, jafhvel reyna að stöðva söguna — en það hefur engin áhrif á Salome
Kjartansdóttur. Hún segir samt frá. Fullkomlega ástríðulaust, án minnsta
áhuga á áheyranda sínum, án nokkurrar tilraunar til að tæla hina konuna
með frásögninni eða hafa áhrif á hana.
Hin konan hugsar um ævintýrið af Mjallhvíti; hvítan snjóinn, svarta íben-
viðargluggakistuna og rautt blóð drottningarinnar. Byrjun ævintýrisins segir ffá
þrá kvenna eftir barni, fagurri dóttur, og eldri sögukonan heldur áfram:
En snjór, venjulegur snjór, byrgjandi glugga, lokandi dyrum, færandi
í kaf bæinn og útihúsin, hindrandi með ófærð öll samskipti við fólk
í alls ekki fjarlægri grennd landslagslega séð, sá snjór er ömurleg
staðreynd, engum skiljanleg til fulls, nema af eigin reynslu. Vetrar-
snjór barnæsku minnar var hluti af hversdagsleikanum, sem ekki er
til neins að tala um, jafn náttúrlegur og sauðburður og sláturtíð,
fæðing og dauði, strit, sultur og saðningargleðin, þegar nóg var til að
borða. (89)
Snjórinn er hér tengdur innilokun kvennanna og sögukonan leiðir vetrar-
snjóinn í frjálsum hugrenningatengslum að fæðingu og dauða, hungri og
saðningu, líkamlegum frumþörfum, líkama kvennanna. Hún heldur áfram
og segir:
En — ef akfærir vegir hverfa undir snjóinn, ef þú lokast inni í þessari
hvítu fegurð dögum, vikum, mánuðum saman, — þá verður snjórinn
affur snjór. Þessi snjór sem Sala talaði um og við hefðum átt að vera
sammála um. Var það vegna þess að ég hafði átt svo lengi heima á
Suðurlandi, að ég vildi ekki — gat ekki — ekki þá að minnsta kosti,
— samþykkt það sem hún sagði um snjóinn á Hamri? Eitthvað innra
með mér reis öndvert gegn henni. En ég sagði ekkert. (89)
Yngri sögukonan segir ekkert, enda veit hún ekki hvað það er sem hún vill
segja. Hún þekkir einangrunina sem fylgir snjónum og þær Sala „hefðu átt
að vera sammála“ um hann. Hún þekkir líka þögnina. Það „eitthvað“ sem
rís öndvert gegn Sölu er falið í þögninni. Allt sem snertir líkama konunnar
er útilokað í opinberri orðræðu samfélagsins sem þær báðar eru mótaðar af.
Þegar Sala ílendist á Hamri er það vegna veikinda Herborgar sem liggur
stundum fyrir á daginn: „Það var aldrei talað um það. Það var víst eitt af
þessu hjá konum, sem ekki er talað um, þú veizt. Hún var rétt orðin
fimmtug." (24)
TMM 1997:1
63