Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Page 131

RITDÓMAR
að breyta því. Syndir feðranna koma nið-
ur á afkomendunum — enn og aftur.
Á haustin sætta menn sig við ósann-
girnina í því að þeir sem vinna í vestur
geta látið sig húrra niður brekkuna á
morgnana í vinnuna og aftur heim á
kvöldin. Sigfus er fyrrum baráttujaxl og
finnur sína eigin útgönguleið án þess að
blanda stjórnmálum í hana. I vetrarkaíi-
anum fylgjumst við með Báru sem renn-
ur eftir föstum ísnum fram á vonlaust
stríð af þvf að allar byssur leka úr hönd-
um hermannanna. Kitlur gefast betur í
því stríðinu. Að vori er deilt á fals og lygar
og um sumarið á viðvarandi hömluleysi.
Þessir fjórir þættir tengjast þannig að
sömu persónur skjóta upp kollinum sitt
á hvað þótt ein söguhetja eigi mest í
hverri og einni. Auðvitað eru sögurnar
óraunsæjar en lífið sjálft á það til að vera
lyginni líkast.
Þegar höfðingjarnir stigu niður úr
Babelsturninum um árið varð þeim trú-
lega um og ó. Menn skildu ekki hverjir
aðra. Og þeir héldu að nú yrði lífið
óbærilegt. Það sem við ekki búum við er
svo órafjarlægt. En mannkynið er sveigj-
anlegt og lagar sig að alls kyns óréttlæti,
styrjöldum, launamisrétti, örbirgð, sjúk-
dómum. Ekki allir lifa af en þessar hörm-
ungar virðast ekki ógna mannkyninu
sem heild. Er þyngdarlögmálið eitthvert
lögmál?
Engar smá sögur standa vel undir nafni,
við lesanda blasir hugmyndaflórá sem á
sér stundum helst til augljósan uppruna
en úrvinnslan er nýstárleg og oftast fylg-
in sér. Sögurnar eru skemmtilegar og
bjóða upp á ýmsar útleggingar. Stíllinn
dregur víðast dám af efninu og þannig
leiðast form og innihald til lesandans.
Ekki er ffítt við að þær kallist á og skapi
þannig samræmda heild en þó hefur
hver og ein sitt sérstaka yfirbragð. Raun-
sæið er fjarlægt og á stundum virðast
ofskynjanirnar ætla að taka völdin en
höfundur stýrir framhjá flestum skerj-
um. Bókin stígur dans milli vísana í
þekktar bókmenntir, titla, slagara,
goðsagnir — sem færa lesanda heim
sanninn um að bæði hann og höfundur
eru býsna vel lesnir.
Berglind Steinsdóttir
Lyklar og tungl
Ólafur Jóhann Ólafsson: Lávarður heims.
Vaka-Helgafell 1996. 221 bls.
Margur verður af aurum api, segir gam-
alt máltæki og gætu það verið einkunn-
arorð þessarar bókar. Aðalsöguhetjan,
íslendingurinn Tómas, elur með sér
skáldadrauma en vinnur fýrir sér sem
skrifstofublók í New York meðan eigin-
kona hans er í doktorsnámi. Þau eiga
ungan son, Vilhjálm að nafni. Dag einn
vinnur Tómas stóra vinninginn í lottó-
inu og líf hans tekur stakkaskiptum.
Hann sogast inn í gerviheim þar sem allt
er falt, breytist sjálfur og missir tengsl við
sína nánustu og veröldina. Loks nær
hann áttum og losar sig við auðæfin.
Sjónarhornið er Tómasar. Hugleið-
ingar hans og sálarþrengingar eru jafnan
í forgrunni frásagnarinnar. Strax í upp-
hafi sögunnar er hann haldinn óskil-
greindum óróleika og lífsleiða: „Hugur
hans flæktist frá engu til einskis og stað-
næmdist hvergi, en samt var eins og koll-
urinn væri sneisafullur" (33). Honum
verður hugsað til vetrarkulda í sumarhit-
anum. Sú bláleita birta sem kemur eftir
að sólin er sest og „færir mönnum ró“
megnar ekki að sefa ólma sál hans eftir
að ríkidæmið stígur honum til höfuðs
(72). Þegar um stund rofar til fyrir hon-
um í miðjum góðgerðarkvöldverði ríka
fólksins áttar hann sig á að „hann hafði
ekki tekið eftir því hvort himinninn væri
heiður eða þungbúinn“ (115), honum
verður hugsað til konu sinnar og barns
og það grípur hann áköf löngun að sjá
tunglið sem hann veit að á þeirri stundu
skín á son hans sofandi. Tunglið verður
TMM 1997:1
121