Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Síða 135

RITDÓMAR
anum úthlutað af kanadískum stjórn-
völdum: Nýja fsland.
I seinni bókinni eru sögusviðin
jöfnum höndum Vesturheimur og ís-
land þar sem rakin er örlagasaga afkom-
enda Ólafs fíólíns á báðum stöðum og
samskiptin þeirra á milli. Það mætti ætla
að frásögn með þessu lagi sé hætt við að
verða sundurlaus, en svo er alls ekki.
Þættirnir falla vel hver að öðrum og
mynda þegar upp er staðið mjög sam-
stæða heild.
Kynslóðimar
Tímavídd sögunnar er mjög rúm. Sagan
hefst á dögum hins sæla hundadaga-
kóngs Jörundar, eða sumarið 1809, og
nær allt fram til nútímans þ.e. spannar
nærri tvö hundruð ár. Á þessum tvö
hundruð árrun er sagt frá fimm til sex
kynslóðum þótt megináherslan sé á sögu
Ólafs fíólín, en hann fæðist fyrir miðja
síðustu öld og lifir nokkuð fram yfir
aldamót.
Foreldrar hans voru tugthúslimir sem
hlutu frelsi við valdatöku Jörundar,
„hlaupastrákur undan Jökli og kvensnift
af Skaga“, Jens Ólafsson og Málmffíður
Franzdóttir. Hann gengur í lífvörð Jör-
undar og „leggur hana í flet með sér“ þau
eru meira að segja gefin saman af dóm-
kirkjuprestinum, sem reyndar fram-
kvæmdi þá athöfn ekki af fúsum og
frjálsum vilja heldur var hann þvingaður
til þess af „hæstráðanda til sjós og lands“.
Síðan lá fólki í þessari ætt ætíð gott orð
til Jörundar.
Jens heillast af fleiru en Málmfríði,
hann heyrir í fyrsta sinn spilað á bumbur,
pípur og fíólín hjá fylgdarsveinum Jör-
undar. Þau undur og stórmerki heltaka
hann og þegar Jörundi hefur verið steypt
hlýtur Jens fíólín að gjöf úr hans hendi.
Þau skötuhjú komast eftir fall hunda-
dagakóngsins undir verndarvæng hins
milda yfirvalds Magnúsar Stephensen og
gerast hjú hans á Innra-Hólmi, en Magn-
ús kunni sitthvað fyrir sér í hljómlist og
kenndi Jens að fara með hljóðfærið. Þeg-
ar konferenzráðið flutti í Viðey fylgdu
þau ekki með heldur byggði hann þeim
kot efst í Borgarfjarðardölum þar sem
þau bjuggu nær 30 ár og eignuðust ein
fimm börn. Aðeins tvö þeirra koma við
söguna, Jórunn hin fríða og Ólafur
seinna kallaður fíólín, sem fæddist árið
sem faðir hans dó og móðirin stóð á
fimmtugu og hefði slíkt einhvertíma þótt
vera merk forspá.
Ólafur fíolín
Ólafur elst upp hjá móður sinni fram til
10 ára aldurs en þá heillast presturinn
sem orðinn er ekkjumaður af systur hans
Jórunni og gengur að eiga hana og flytj-
ast þau mæðgin með henni á prestsetrið.
Fyrir Ólaf rennur upp sælutíð sem hann
síðar á ævinni sá í hillingum. Hann lærir
margt á bók, tileinkar sér útskurðarlist
og reynist með afbrigðum handlaginn og
það sem mestu máli skipti, hann lærði að
leika á fíólínið Jörundarnaut af slíkri list
að annað eins hafði ekki heyrst um Borg-
arfjarðardali. En þessi sælutíð varði ekki
lengi, aðeins tvö ár, og þá flytur hann
með systur sinni á prestekknajörð og síð-
ar giftist hún manni sem honum fellur
alls ekki við.
Hann hverfur því norður yfir heiðar
og dvelur þar ffam á miðjan þrítugsald-
ur. Þar gengur hann að eiga Sæunni
Hjálmarsdóttur og þau fara að hlaða nið-
ur börnum svo að bændum þykir ekki
ráðlegt að ráða þau til vistar. Þar með
verða þau bjargarlaus og eru send
miskunnarlaust í fæðingarhrepp hans.
Ekki eru viðtökurnar betri þar því fjöl-
skyldunni er stíað sundur og börnunum
tveimur sem lifa komið fyrir hjá vanda-
lausum, þar með sveininum Ólafi sem
fæðst hafði á leiðinni suður uppi á miðri
heiði og var því kallaður Ólafur heiðar-
sveinn, en hann er afi sögumanns sem
fæddur er rétt fyrir miðja þessa öld.
Fjölskyldan nær þó saman affur og
fær lítið kot sem varla hefur nokkrar
TMM 1997:1
125