Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Blaðsíða 154

RITDÓMAR
aðar dyr. Hún getur ekki fundið skjól hjá
guði, til þess eru syndir hennar of stórar,
ekki myndað tengsl við dóttur sína, ekki
fengið manninn sem hún elskar, og ekki
leitað til ættingja eða föðurímyndar. Þá,
fyrir tilviljanir á tilviljanir ofan, opnast
dyrnar allar í senn! Katrín tekur á sig sök
dótturinnar um svívirðilegt guðlast og er
ákærandinn hennar heittelskaði Jón Sig-
urðarson, nýbakaður biskup og ofstæk-
isfullur umbótasinni. Með því að fórna
sér á eldinn bjargar hún dóttur sinni, fær
öruggt athvarf í friðlausum huga Jóns
Sigurðarssonar, og hlýtur fyrirgefningu
á himninum. Hún þarf þó að farast tii að
finna sér stað, en slíkt hið sama verður
ekki sagt um dóttur hennar.
Höfuðlausnin, ef svo má að orði kom-
ast, er í sjónmáli sögunnar og birtist í
persónunni Tófu sem í lokin stendur
uppi með pálmann í höndunum. Lok
sögunnar eru upphaf að lausninni. Tófa
hefur alla tíð dvalið á ókennilegum
mörkum. Uppruni hennar er óljós, trú
hennar er óljós og meira að segja kyn-
ferði hennar verður óljóst í æsku þegar
tilvonandi ástmaður hennar heldur að
hún sé strákur. Tófa er þegar stödd á
milli „staða“. Alla sína tíð hefur hún haft
útsýni yfir þær fölsku undirstöður sem
menn eins og faðir hennar, Jón Sigurðar-
son, byggja á. Allar hinar svokölluðu
„stöður" eru þess vegna merkingarlaus-
ar í hennar huga. Lengi vel er hún gagn-
tekin reiði í hans garð, og samkvæmt
kenningum Kristevu er það eitt skref í
áttina til meðvitundar um eigin stöðu. I
krafti reiðinnar býr hún sér þó ekki eigin
stað í sátt við umhverfið. Það er fyrst
þegar reiðin í garð Jóns sjatnar að hún
uppgötvar vanmátt þeirra sem byggja
kastala sína á sandi og með því eykst
hennar eiginn máttur. Tófa fær það sem
hún vill, hún nær í manninn sem hún
elskar og lærir það sem hana langar. Um-
fram allt er hún hvergi hrædd líkt og
móðir hennar var alit þar til hún kastaði
sér á eldinn.
Eldfórnin er skýrlega framsett verk,
en einkar margslungið. Lesandinn fyllist
ekki ósvipaðri tilfinningu og aðalper-
sónan, Katrín, gerir. Þrátt fyrir ná-
kvæmni og skýrleika hékk ég yfirleitt í
lausu lofti með bæði persónurnar og
söguþráðinn, það var líkast því sem
hlutirnir væru ekki eins og þeir sýndust.
Það ferli sem Katrín gengur í gegnum
kallast þannig ekki einasta á við upp-
byggingu sögunnar allrar, heldur lestr-
arreynslu mína einnig. Allir þessir
niðurnjörfuðu merkingarstaðir í verk-
inu leysast smám saman upp fyrir les-
anda og er aldrei að vita hver útkoman
verður. Hver og einn kemst líklega að
sinni eigin niðurstöðu og verður lestur-
inn sérlega spennandi fyrir vikið.
Ragna Garðarsdóttir
Allt um lífið vitni ber
Kristján Þórður Hrafnsson. Jóhann vill öllum
í húsinu vel ogfleiri sonnettur. Mál og menn-
ing 1997.
Lengi hafa gengið í munnmælum sögur
af skáldum sem eignuðust öruggan sess í
hjarta fólksins, hreiðruðu um sig undir
koddum þess og voru lesin í þaula í ein-
rúmi og á mannamótum. Dagar slíkra
skálda hafa taiist löngu liðnir og örvænt
um að þeir sneru aftur. En undanfarið ár
hafa flogið fiskisögur af fólki í virðuleg-
um matarboðum jafnt sem partýjum í
andaslitrunum sem grípi til Jjóðabókar
einnar og hefji lestur úr henni eða þylji
ljóð utan bókar yfir hrifnum áheyrend-
um. Þegar eitt hefur verið flutt grípur
næsti bókina og heimtar að fá að lesa sitt
uppáhaldsljóð og svo er jafnvel rifist um
hvert þeirra sé best.
Þetta fágæta hlutverk í samtímanum
hefur ljóðabókin Jóhann vill öllum í hús-
inu vel eftir Kristján Þórð Hrafnsson,
lcver með 30 sonnettum sem saman gefa
hlýlega og kímilega mynd af daglegu lífi
höfuðborgarbúa með ungan mann í
152
www.mm.is
TMM 1998:3