Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Blaðsíða 120

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Blaðsíða 120
ÞORSTEINN GYLFASON Kristjánsson alls ekki þegar á reynir, höfum við í slíkum dæmum aðeins ein- hverjar samsvaranir þegar bezt lætur. Þær þarf að rökstyðja vandlega í hverju falli fyrir sig. Við verðum að láta okkur nægja að skilgreina módernismann með tilvís- un til margvíslegra ólíkra viðmiða. Hann hefur ekkert eðli. Svo er um fleiri isma. Líberalismi—frjálshyggja—er ekkert eitt, og það er sósíalismi ekki heldur. Stalín var sósíalisti og faðir minn er sósíalisti. Ef þeir eiga eitthvað annað sameiginlegt en þetta eina orð er mér ókunnugt um það. Stundum er hægt að styðja það rökum að um sama módernismann sé að ræða á ólíkum sviðum, og ekki bara rökum eins og þeim að hringur og keila komi fyrir bæði í kvæði og málverki eða þá hinum að skáldið hafi verið vinur Lovísu Matthíasdóttur og Nínu Tryggvadóttur. Kristján Kristjánsson hefur gert brezk-bandaríska heimspeki tuttugustu aldar, sem er líka nefnd rök- greiningarheimspeki, að hálfgerðum trúarbrögðum sínum. Eitt af því sem hann telur henni til ágætis er að þar sé enginn módernismi.10 Þetta þykir mér skrítin sagnfræði. Rökgreiningarheimspekin er módernismi í heimspeki. Rökfræðileg ritgerð um heimspeki eftir Wittgenstein er eins og Odysseifureftir James Joyce eða Eyðilandið eftir T.S. Eliot eitt af höfuðdæmunum um módernisma í Evrópu. Stephen Toulmin og Allan Janik hafa velt því fyrir sér hvernig Ritgerð Wittgensteins tengist tónlist Schönbergs sem varð til í Vínar- borg þegar Wittgenstein var að vaxa úr grasi.11 Og þetta er ekki allt. Móderníska heimspekin ff á Vínarborg barst til Englands og veik þar vold- ugri heimspekihefð til hliðar í bandalagi við heimamenn eins og Bertrand Russell. Hún átti líka þátt í því að nýstárlegar hugmyndir urðu til í bók- menntafræði, einkum svonefnd nýrýni. Skáldið og erkimódernistinn T.S. Eliot var bandamaður nýrýnanna og sumir telja hann fremstan þeirra. Nýrýnar voru miklir uppreisnarmenn í skólastarfi. Sigurður Nordal boðaði að sumu leyti svipaðar hugmyndir á íslandi. AJlir þessir menn töldu bók- menntakennslu skóla á þeim tíma þjakaða af andvana fróðleikshrafli, utan- bókarlærdómi og skilningslausu stagli. Kannski Kristján Kristjánsson kalli þetta nýskólastefnu. Hann er á móti henni.12 Hvernig sem á er litið er rökgreiningarheimspekin módernismi í heim- speki, nánar tiltekið róttækur módernismi. (Heidegger var allt öðruvísi módernisti, afturhaldssamur og myrkur eins og T.S. Eliot.) Það voru gerðar ótal árásir á þennan módernisma. Árásarmennirnir töldu gjarnan að hann væri helber tómhyggja og afstæðishyggja, og afneitun á hinni göfugu köllun sígildrar heimspeki, sjálfu algildinu í þess sannleik. Hefur nokkur heyrt þetta fyrr? Ég hef gerzt svo fjölorður um módernisma öðrum þræði vegna þess að það sem Kristján segir um hann er augljóslega fráleitt. Og það er engin afsök- 118 www.mm.is TMM 1998:3
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.