Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Side 12

MASSIMO RIZZANTE
birtist í þeim „sannleika" sem virðist óhjákvæmilegur, rétt eins og atburðir í
mannkynssögunni gætu ekki annað en gerst.
M.R.: Ricardo Reis er einn af þekktustu dulargervingum Pessoa, ásamt Al-
varo de Campos og Alberto Caeiro. Hvers vegna kaustu að nota Ricardo Reis,
þennan tortryggna og forlagasinnaða lækni, sem er „latínumaður að mennt
og hálf-hellenískur að skólun“, eins og skapari hans kallaði hann eitt sinn,
frekar en einhvern annan af dulargervingum hans?
J.S.: Ricardo Reis var minn fyrsti Pessoa. Ég var átján ára þegar ég las hann og
lengi vel hélt ég að í raun og veru væri til skáld með þessu nafni. Það var ekki
fyrr en nokkru seinna sem ég áttaði mig á því að Ricardo Reis væri dulargerv-
ingur Pessoa. Þrátt fyrir það hef ég alla tíð haldið í þessa fyrstu tilfinningu að
Reis væri sjálfstæð persóna, rétt eins og hann tilheyrði æðri tegund dular-
gervinga. Tvíbent samband mitt við Reis tengdist kringumstæðum sem voru
ævisögulegar í tvennum skilningi (snertu ævi hans og mína): annars vegar
var ég heillaður af fullkominni fegurð lofkvæðanna sem hann samdi í klass-
ískum stíl; hins vegar fann ég til pirrings út í manninn sem skrifaði einu
sinni: „Vitur er sá maður sem lætur sér nægja að horfa á sjónarspil heims-
ins.“ Þegar ég fékk hugmyndina að bókina, algerlega óvænt eins og venju-
lega, kom hún á sama tíma til mín og Ricardo Reis og ég gerði ekkert annað
en að taka á móti þeim, honum og henni.
M.R.: Ef persóna er leið til að setja spurningarmerki við tilveruna og mögu-
leika hennar, hvaða möguleikar holdgerast þá í Ricardo Reis?
J.S.: Ricardo Reis er í senn tilbúningur minn og dulargervingur Pessoa sem
þýðir að hann var til fyrir, að hann var þegar „til“ áður en síðasta árið í lífi
hans leið í skáldsögu. Sama er ekki hægt að segja um Emmu Bovary eða
Julien Sorel: það er sama hversu lifandi þau kunna að virðast í augum les-
enda, þá öðluðust þau ekki líf fyrr en Flaubert og Stendhal „teiknuðu" þau á
pappírsörk. Erum við ekki líka, hvert og eitt okkar, „spurningarmerki við til-
veruna og möguleika hennar“? Ricardo Reis er maður sem hefur aldrei verið
til, en hefur engu að síður skrifað ljóð. Finnst þér það ekki vera talsvert?
M.R.: O Ano da morte de Ricardo Reis er ein þeirra skáldsagna þar sem „það
sem gerist á leiðinni“ ákvarðar sjálfa leiðina, rétt eins og í A Jangada depedra
(Steinflekinn, 1986) eða Historia do cerco de Lisboa (Sagan af umsátrinu um
Lissabon, 1989): rétt eins og framvinda sögunnar byggist ekki á eiginlegum
söguþræði, heldur meginhugmynd sem stjórni allri framvindu skáldsög-
10
www.mm.is
TMM 1998:4