Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Blaðsíða 63

AÐ TJALDABAKI 1 ÍÐNÓ VETURINN 1934-35
mestu stjörnuhlutverkum danskra leikbókmennta; Árni Eiríksson lék það
fyrstur íslenskra leikara árið 1905 og Lárus Pálsson fór á kostum í því
skömmu áður en hann dó 1968.
Á frumsýningardaginn sest leikstjórinn við að skrifa vini sínum, Poul Juhl
leikara. Juhl var ekki aðeins æskufélagi hans og skólabróðir úr menntaskóla;
hann var einnig leikari að starfi og hafði verið í hópi helstu leikenda við
Kammerspilscenen, sem áður er greint frá. Gunnar er ærið kvíðafullur, eins
og ekki er fátítt um leikstjóra á slíkum stundum, og kveðst ekki vita, hvernig
fyrri sýningar þeirra á klassískum leikritum hafa verið, og þekki því
ekki væntingar áhorfenda - en ekki finnst mér þetta nú vera beinlínis
meistaralegt. Bara þeir séu nú ekki svo barnalegir að halda að ég geri
leikarana að snillingum eins og ekkert sé! Sem kunnugt er elska allir
amatörar klassíkina og geta aldrei leikið hana. Og úr því við sjálf
þarna niður frá eigum í basli með að leika Holberg svo að hann gneisti
af lífi (það er svo mikið af bulli hjá honum, og svo margt undarlega
kalt og ómannúðlegt), geturðu rétt ímyndað þér að ekki verður það
betra hér. Það eina sem hægt er að gera við Holberg er að gera hann
skemmtilegan, og til þess þarf góða krafta - og því miður er húmor-
inn ekki sterka hlið þeirra hér upp frá, sérstaklega ekki hjá Jeppa; hann
túlkar ljómandi vel þyngslaganginn, sveitamennskuna og vesöldina -
en allt hitt leikur hann jafn þyngslalega, og er alltaf hálftíma að hugsa
eina hugsun til enda. Hefur dauðaþögn milli allra setninga, mér hefur
verið lífsins ómögulegt að hrista upp í honum. Og það drepur þetta
allt óneitanlega niður.28
Hann kveðst hafa reynt að gera sviðsetninguna eins skemmtilega og frekast
var unnt og lýsir helstu atriðum hennar stuttlega. M.a. hefur hann fléttað
dansatriðum og látbragðssýningum við hljómsveitarundirleik inn í
sýninguna. Niðurstaða hans um leikarana hljóðar svo: „Amatörar, það eru
þeir svo sannarlega! En sumir eru mjög færir, Nilla [Gunnþórunn Halldórs-
dóttir] er frábær, mikil upprunaleg leikgáfa (et Urtalent), sæt, þybbin frauka
um fimmtugt [ hún var rúmlega sextug], en hana skortir aftur á móti styrk at-
vinnuleikarans til að standa undir hlutunum til lengdar, tilteknum aðstæð-
um - það getur enginn þeirra. Og þann styrk er ekki hægt að gefa þeim.“
Hann er bjartsýnn á „að næsta sýning verði betri, það er nútímaverk (ís-
lenskt), mjög dramatískt, gróft, næstum hrátt og ruddalegt, en mjög gott. -
Það er skrifað af Laxness, mesta hæfileikamanni meðal íslenskra skálda af
yngri kynslóð - hin mikla skáldsaga hans, Salka Valka, er nýkomin út á
dönsku, þú ættir að lesa hana, ef þú kemst í hana. Þar vottar ekki fýrir forn-
sögunum, engir göfugir gamlir bændur, eða skemmtileg vinnuhjú, ráðskon-
ur eða indælir smalar - heldur kemur allt beint úr nútíðinni, hún angar
TMM 1998:4
www.mm.is
61