Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Side 97

Kjartan Árnason
Landið opnar hug og hjarta
Af ljóðum Jóhanns Hjálmarssonar
1. Landslagið er ekki landið
Maðurinn í náttúrunni og náttúran í manninum hafa um langan aldur verið
viðfangsefni bókmenntanna og gjarna meðhöndluð sem aðskilin fyrirbæri -
manneskjan annarsvegar og náttúran hinsvegar eða jafnvel manneskjan
gegn eðli sínu og kynhvöt. í verkum sumra skálda eru þessi fyrirbrigði þó
rædd á þann veg að lesandi skynjar ekki þennan aðskilnað.
Náttúra og landslag í verkum Jóhanns Hjálmarssonar hverfast oft meira
um manninn sjálfan eða innra ástand hans en það sem beinlínis ber fyrir
augu í ljóðinu, hlutir og fyrirbæri í náttúrunni fá stundum eiginleika lífveru.
Landslag einskorðast með öðrum orðum ekki við svipmót jarðarinnar, bein-
ar lýsingar á fegurð lands eru jafnvel fáséðar í ljóðum hans. Borgarlandslag
með húsum og görðum og landslag séð úr glugga járnbrautarlestar eru ekki
óalgengar landslagsgerðir í bókum Jóhanns, einkum framan af ferlinum.
Einnig bregður oft fyrir hafi og ströndum þarsem víðsýnt er og víðátta mikil
- fjöll, hraun, hús eða skógar eru ekki aðeins fyrirbæri á ásýnd landsins held-
ur öðru fremur umgjörð utanum innri upplifun. í Athvarfi í himingeimnum
er skáldið meira á ferð í íslenskri náttúru en stundum áður og svo er einnig
um seinni bækur þarsem svipmót lands kemur fyrir. Á einum stað orðar
skáldið þessa hugsun beinlínis í ljóði sem það kallar „Um landslag“:
1
Okkur var gefið þetta landslag
og þegar við verðum hluti þess
er það ekki lengur til
2
Landslagið er ekki landið
heldur hugmynd um land,
TMM 1998:4
www.mm.is
95