Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Blaðsíða 115

LEIÐINLEGT ER MYRKRIÐ
halda völdum sínum.“ Öll þessi hugmyndafræði sé svo „í mótsögn“ við
módernisma og „í andstöðu“ við hugsjónir upplýsingarinnar.21 Það sem
meira er: Röklegt mat Sigríðar á kennisetningunum er á endanum ósköp
svipað mínu.
Nemur Gunnar Páll nú spekina?
2.5. Að lœra afÞorsteini
Því miður er ekki hægt að segja það Gunnari Páli til afbötunar að umræða
um póstmódernísk þemu hafi öldungis legið í láginni meðal íslenskra heim-
spekinga. Á haustmisseri 1997 hélt Mikael M. Karlsson framhaldsnámskeið í
Háskóla íslands um röklist og ræðulist þar sem hann tefldi sammælis- og
mælskubragðaspeki Rortys (sem bergmálar orð sófistanna í Gorgíasi og
Þeaítetosi Platóns) gegn þekkingar- og sannleikshugsjón Sókratesar. Páll
Skúlason felldi fyrir mörgum árum sinn dóm yfir póstmódernismanum:
„Eftirnútíðin [póstmódernisminn] ber öll merki andlegs stjórnleysis, þar
sem allar skoðanir, öll rök, allar hugsanir og öll markmið verða jafngild eða
réttara sagt jafnmarklaus. Eftirnútíðin einkennist af því að mælikvarðarnir
verða jafnmargir mönnunum og allt fer í einn graut. Það sem menn kalla
‘umræður’, er þá ekki annað en bægslagangur við að hræra öllu saman [...]
eftirnútíðin, er sem sagt annað nafn á því sem Nietzsche kallaði ‘nihilisma’,
tómhyggju.“22
Mest hefði Gunnar Páll þó lært af því að lesa verk frummyndar sinnar,
Þorsteins Gylfasonar. Að öðrum íslenskum heimspekingum ólöstuðum hef-
ur hann verið ötulastur andófsmaður póstmódernískra hugsjóna. Þarf því
engan að undra þótt mér kæmi vindstaðan í málflutningi Þorsteins ögn á
óvart, meðan ég hafði ekki áttað mig á því að tvígengill hans var að tala. Skoð-
um dæmi:
Póstmódernistar skyrpa á allt sem heitir fræðileg nákvæmni og vísinda-
legur vöndugleikur. Þorsteinn Gylfason er varðstöðumaður slíkra hugsjóna.
í margrómuðum greinum, sem beindust meðal annars gegn tilteknum
straumum í nútíma sálarfræði, benti Þorsteinn á að málfarið á ritum ýmissa
sálfræðinga og annarra félagsvísindamanna sé svo hræmulegt og framsetn-
ingin svo þokukennd að varla verði um kennt einstaklingsbundnum tján-
ingarörðugleikum. Ástæðnanna hljóti að vera að leita í ruglborinni hugsun
og eymd fræðanna. Þá riði ýmsar frægar sálfræðilegar kenningar til falls sé
við þeim blakað; hugtök þeirra séu óskýr, óþörf eða marklaus, skýringarnar
skilgreiningaratriði eða dulbúnar lýsingar og þar fram eftir götum.23 Vin-
kona Þorsteins, Elizabeth Anscombe, skrifaði á sínum tíma undir frægt bæn-
arskjal til Cambridge-háskóla þar sem hún bað um að ákvörðun um að veita
TMM 1998:4
www.mm.is
113