Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Blaðsíða 101

LANDIÐ OPNAR HUG OG HJARTA
3. í garðinum vaxa blóm
Náttúrufar eða landslag hafa átt sinn sess í bókum Jóhanns Hjálmarssonar
frá fyrstu tíð. í frumraun hans, Aungli í tímann, 1956, eru það dulin mögn,
álfar og huldufólk sem seiða fram áhrifamátt náttúrunnar og gefa tilfinningu
fyrir lífí hennar, síðar eru það skógar með voldugum trjám sem hafa þetta
hlutverk, til að mynda tré sem eru „hendur guðs“.
Tré eru reyndar eitt þeirra yrkisefna sem æ ofaní æ skýtur upp kollinum í
ljóðum skáldsins og ber gjarna í sér mannlega eiginleika eða er líktog lifandi
afl í lífi mannsins.
í ljóðinu „Fædd til að styðja tré - Bernskumynd af Ragnheiði" er brugðið
upp svipmynd af manni og náttúru og er sambandið þar á milli ekki með öllu
venjubundið:
Þú stendur við tré bernsku þinnar.
Þú styðst ekki við tréð
heldur styður þú tréð.
(Lífið er skáldlegt, 1978)
Tréð, fulltrúi náttúrunnar, birtist í ljóðinu sem einstaklingur með mannlega
eiginleika. Persóna ljóðsins styðst ekki við tréð heldur styður hún það. Við
fáum á tilfinninguna að tréð sé óburðugt og þarfnist aðhlynningar. Það er
auðvelt að sjá fyrir sér aldrað og lasburða tré sem myndar andstæðu við æsku
persónunnar í ljóðinu. Þessi gamalkunna andstæða er hér í breyttum bún-
ingi, ekki lengur bundin mönnunum einum heldur spannar hún líka jurta-
ríkið, eftilvill allan lífheiminn - og sama gildir þá líklega einnig um aðrar
eigindir sem jafnan takmarkast við manninn.
Náttúran eða jörðin birtast tíðum í ljóðum Jóhanns sem lifandi, sjálfstæð-
ar verur með eðlisþætti og ábyrgð til jafns við manninn, eru jafnvel þátttak-
endur í atburðum mannfélagsins. Þetta sést glöggt í ljóðinu „í þessum
húsum“ (Undarlegirfiskar, 1958) einkum þarsem segir:
himinninn yfir húsunum er líka hvítur í dag
og um hann þjóta fuglar
eins og naglarnir sem þeir notuðu
er þeir festu hann á krossinn
og í garðinum vaxa blóm eins og tár móðurinnar
og hafið er eins og iðrun Júdasar
þegar hann reikaði útí endalausa nóttina
Hér endurspeglast athafnir mannanna í náttúrunni, fuglar, blóm og haf taka
TMM 1998:4
www.mm.is
99