Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Blaðsíða 46

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Blaðsíða 46
ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON eigi að taka til menningarverðmæta sem þeir menn skópu sem aðhylltust kommúnisma, svosem Majakovskí eða Neruda. Eða voru af einhverjum ástæðum hallir undir fasisma, einsog Hamsun eða Ezra Pound. Og svar Kundera er ótvírætt: „Ef anda réttarhaldanna tekst að eyða menningu þess- arar aldar, þá eigum við ekkert annað að baki en minningu um ódæðisverk, sungna af barnakór.“45 Varnaðarorð Kundera eru þess virði að þeim sé gaumur gefinn, einnig hér á landi. Hann nefnir ýmsa af helstu lista- og and- ansmönnum aldarinnar og lýsir því hvernig þeir hafi mátt sæta ofsóknum af hálfu valdsmanna og rétttrúnaðar, oft tvennum eða þrennum gagnstæðum réttarhöldum. Tilaðmynda var Brecht ofsóttur af nasistum fyrir að vera kommúnisti, gagnrýndur harðlega af kommúnistum fyrir að vera ekki nógu rétttrúaður, og sætir ámæli nú fyrir að hafa ekki snúist gegn kommúnistum og fyrir að hafa þegið aðstöðu sem honum bauðst í Austur-Þýskalandi til að starfrækja leikhús. Ekki leikur minnsti vafi á því að eftir að trúleysinginn Brecht varð snort- inn af þeirri veraldlegu trúarhreyfingu sem nefndist kommúnismi, var hann sannfærður um að þar lægi eina undanjkorþuvoi| mani|þynsins úr því foraði sem hann taldi kapítalisman^T^era. Hann gerðíst þó aldrei flokksbundinn kommúnisti og átti reyndar allatíð í útistöðum við flokksbrodda og réttlínu- menn flokksins í fagurfræði- og hugmyndafræðilegum efnum. Og aðeins tvö leikrita hans gerast beinlínis meðal kommúnista eða fjalla um þeirra málefni: Úrræðið og Móðirin, bæði rituð um 1930. Enda leit hann á sig sem borgaralegt skáld sem gert hefði málstað öreiganna að sínum.46 Það er til marks um sambúð Brechts og sovéskra kommúnista að leikrit hans voru ekki sýnd í Sovétríkjunum í hartnær þrjá áratugi, eða frá því Taírov sviðsetti Túskildingsóperuna í Moskvu 1930 og þartil í þíðunni skömmu fyrir 1960, nokkru eftir að Brecht var látinn. Á fjórða áratugnum átti hann í hörðum deilum við ,Moskvuklíkuna‘, sem hann kallaði svo, en þær snerust að nafninu til um ,formdýrkun‘ og ,raunsæi‘ í skáldskap.47 Þessi ,fagurfræðilegu‘ átök héldu áfram í Austur-Berlín eftir að Brecht hóf að starfa í leikhúsi sínu þar, einsog betur hefur komið í ljós eftir að leyniskjöl urðu aðgengileg. Þannig virðist hafa verið áætlun í gangi um að halda áhrif- um Brechts í lágmarki. Meðal annars birti flokksmálgagnið Neues Deutsch- land enga gagnrýni um Krítarhringinn 1954, eina metnaðarfyllstu sýningu Brecht-leikhópsins, og „þagði með sann“ um sýninguna þartil hún var búin að fá sérstaka viðurkenningu á Leikhúsi þjóðanna í París árið eftir. En rit- stjóra blaðsins hafði Walter Ulbricht einmitt fengið það verkefni að ,sjá um' Brecht, að „framkvæma stöðuga pólitíska vinnu með Brecht og veita honum aðstoð“, einsog það var orðað á skollaþýsku flokksins.48 Vilji maður vita raunverulegan hug Brechts til sovétkommúnismans á 44 www.mm.is TMM 1998:4
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.