Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Síða 50

ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON
„Hvort epíska leikhúsið er leikhús framtíðarinnar veit ég ekki. Mér er ekki
kunnugt um að til sé nein nákvæm lýsing á framtíðinni," sagði Brecht á fundi
með háskólanemum í Leipzig árið áður en hann dó.61 Eflaust væri ráðlegt að
taka hann á orðinu og spá sem fæstu um hvernig verkum hans muni reiða af
á ókomnum árum, og víst er að ekkert er sjálfgefið í þeim efnum. Það er þó
hyggja mín að mönnum muni lengi enn þykja ómaksins vert að kynna sér
þau, ekki síst ljóðin. Leikhúsmenn munu trúlega einnig halda áfram enn um
sinn að reyna á þolrifm í leikritum hans.
Ajtanmálsgreinar
1 Þegar vitnað er í verk Brechts hér á eftir var ætlun mín að vísa í hina nýju heildarútgáfu af
verkum hans, en vegna lokunar Þýska bókasafnsins gat ég það ekki. - Þeim Árna Ibsen,
Guðnýju Ýri Jónsdóttur, Pétri Þorsteinssyni og Þorsteini Gylfasyni sem gerðu mér þann
stóra greiða að lesa grein mína í handriti þakka ég gagnlegar ábendingar og uppörvun. Þá
vil ég þakka Friðriki Rafnssyni ritstjóra TMM vandaðan yfirlestur.
2 Brecht flýði land ásamt konu sinni Helenu Weigel, sem var gyðingur, og tveimur börnum
þeirra strax eftir Þinghússbrunann í Berlín 1933. Þau voru landflótta í rúmlega fimmtán
ár og ríkisfangslaus mestallan þann tíma. Þau dvöldust sex ár í Danmörku, eitt í Svíþjóð,
eitt í Finnlandi, sex ár í Kaliforníu og eitt í Sviss.
3 Bréfffá 18.1.1949.
4 „Sannarlega lifi ég á myrkum tímum!“ er upphafslína útlegðarkvæðis Brechts „Til hinna
óbornu“ í þýðingu Sigfúsar Daðasonar.
5 Setningin þýðir nokkurnveginn „Fyrst er að seðja hungrið, svo má tala um siðferði" og er í
„öðrum lokasöng" Túskildingsópenmnar. Sjá Schumacher: „Er wird bleiben" í Erinne-
rungen an Brecht. Leipzig (Verlag Philipp Reklam jun.) 1964, bls. 340.
6 Sjá Werner Hecht: Brecht Chronik 1898-1956. Frankfurt a.M. (Suhrkamp Verlag) 1997,
bls. 1253.
7 Þegar miðað ervið leikskáld sem ekki rita á ensku er Brecht enn í hópi þeirra fjögurra sem
mest eru leikin í Bandaríkjunum; hin eru Moliére, Tsjekhov og Ibsen (Marc Silberman
(International Brecht Society) í tölvupósti til greinarhöfundar 29. sept. 1998).
8 Der Spiegel 9/1978, bls. 216.
9 Peter Brook lýsir viðhorfum sínum til leikhúsmannsins Brechts í bók sinni The Empty
Space. Harmondsworth (Penguin Books) 1972, einkum á bls. 80-93.
10 Að því er lesa má á Veraldarvefnum virðast 63 mismunandi uppfærslur á leikritum
Brechts hafa verið á fjölunum í Þýskalandi á leikárinu 1997-98; og ef allt árið 1998 er talið
stefnir þar í einar 24 sviðsetningar á Túskildingsóperunni einni, en í ár eru 70 ár liðin ffá
því að hún var frumflutt. (Tölurnar miðast við stóru leikhúsin en þurfa reyndar ekki að
vera alveg nákvæmar fremur en annað sem á vefnum stendur. Þá eru ótaldir minni leik-
hópar og allar þær fjölmörgu dagskrár, umræður og söngvakvöld sem tengjast Brecht og
fram fara um allt Þýskaland á afmælisárinu.)
11 „Ég hafði ætíð flutning í huga,“ segir í ritgerðinni „tlber reimlose Lyrik mit unregel-
mafiigen Rhytmen“. Schriften zur Literatur und Kunst II. Berlin und Weimar (Aufbau-
Verlag) 1966, bls. 163.
12 Halldór Laxness: „Bertolt Brecht. í minníngarskyni". Gjörníngabók. Reykjavík (Helgafell)
1959, bls. 73.
13 Sigfried Unseld: „Seine Verleger hatten es nicht leicht mit ihm“. Brecht-Jahrbuch 1974.
Frankfúrt a.M. (Suhrkamp Verlag) 1975, bls. 92-105.
48
www.mm.is
TMM 1998:4