Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Blaðsíða 114

KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
flokkun tveggja þekktra fræðimanna, Dicks Hebdige og Fredrics Jameson, á
samkennum spekinnar. Afþeirri grein virðist hann ekkert hafa lært. Er nema
von að maður freistist til að álykta að sama gildi um Gunnar þennan og
naíha hans Kristjánsson, ef marka má orð Þorsteins Gylfasonar: „Hann
hleypur yfir í stórum stökkum, og þá sjaldan hann kemur auga á eitthvað á
hlaupunum snýr hann út úr því.“19
Ég gæti svo sem reynt að mylgra ofan í Gunnar Pál einhverjum þekkingar-
brotum um kenningar póstmódernista eða draga, enn á ný, saman rauða
þræði: Hvernig þeir gangi að því vísu að við séum jafnan innlimuð í
tiltekna(r) orðræðuhefð(ir); það sé ekki til neinn Arkímedesarpunktur það-
an sem einstaklingurinn skyggnir ólíka textaheima og velur sér stað. Hvernig
þeir setji jafnaðarmerki milli sannleika og valdboðs og telja hlutlægt sann-
leikshugtak ólýðræðislegt.20 Hvernig þeir telji öll hefðbundin fræði og vís-
indi, þar á meðal sagnfræði, heimspeki og raunvísindi, ekki annað en
„goðsagnaglingur og fordómafitl“; engin mannkynssaga sé til og engan lær-
dóm hægt að draga af fortíðinni. Hvernig lýðræði, frelsi og aðrar vestrænar
siðferðishugsjónir séu afskrifaðar sem blekkingavefir og kúgunartæki, not-
uð til aðframandgera (,,exotify“) Aðra (með stóru A). Hvernig þeir rökstyðji
að valdi verði ekki útrýmt fyrr en við höfum skapað afmörkuð samfélög jað-
arhópa þar sem allir séu jafnjaðraðir (og þar með ekki jaðraðir lengur), öllu
námi breytt í grenndarupplifun og hin valdshlöðnu hugtök málsins afbyggð
eitt af öðru (KK-1, IV). Svo gæti ég líka reynt að fara aftur yfir skiptingu Hals
Fosters og annarra, sem Gunnar Páll virðist ekki hafa höndlað, annars vegar
á (eldri) „gagnrýnislausum” og „óvirkum“ ísulls-póstmódernisma, í listum
og annars staðar, og hins vegar (yngri) „gagnrýnum“ frábrigða-póst-
módernisma sem hampi útúrboruhætti og forpokun (KK-1, IV-V). En mig
uggir að Gunnar Páll væri jafnnær effir slíka yfirferð og að aðrir lesendur
þurfi ekki á henni að halda.
Því er fangaráð mitt að benda Gunnari Páli á að lesa grein Sigríðar Þor-
geirsdóttur um póstmódernismann sem birtist í sama heft i og hans. Ef til vill
skilur hann texta hennar betur en minn. Okkur Sigríði kann að greina á um
skiptinguna milli „veiks“ og „sterks“ póstmódernisma og hvort einhver
„veik“ gerð hans geti hresst upp á hugsjónir upplýsingarinnar. En greining
okkar á „sterka póstmódernismanum" (sem ég mundi einfaldlega kalla
,,póstmódernisma“) kemur mjög í einn stað niður: Sigríður lýsir skilmerki-
lega „sjónarhornshyggju“ póstmódernismans sem feli í sér „afstæði sann-
leiks- og þekkingarviðmiða" og fórni „algildi siðferðisviðmiða á altari
menningarlegs afstæðis“. „Sannleikurinn“ sé samkvæmt honum „ekki ann-
að en sú blekking, sem nýtist tilteknum hópi eða samfélagi best til að við-
112
www.mm.is
TMM 1998:4