Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Blaðsíða 42

ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON
er hárrétt sem fylgt hefur verkinu frá fyrstu tíð, að Brecht sé höfundur þess en
Hauptmann, Burri og Borchardt samverkamenn hans. Ljóst er þó að hlutur
þeirra, einkum Elísabetar Hauptmann, var mikill, meðal annars vegna þess
að í Heilagri Jóhönnu var að nokkru stuðst við leikrit hennar Happy End.
Svipað er að segja um Túskildingsóperuna sem Fuegi kveður vera eftir
Hauptmann að 80-90 af hundraði. Uppistaðan er lík og í Óperu betlarans
eft ir John Gay: Peachum-hjónin, Pollý og Lúcý, og Macheath. En persónurn-
ar hafast að ýmsu leyti ólíkt að og sambandi þeirra er öðruvísi háttað, auk
þess sem tími verksins er færður til frá upphafi 18. aldar til þeirrar 19. og
skotspónn satírunnar því annar. Meðal þess sem er alveg nýtt í Túskildings-
óperunni er betlaraútgerðin og allt sem henni tengist; brúðkaupið í hesthús-
inu (1.2) og séra Kimbill; Brown lögreglustjóri, tengsl þeirra Makka og
sameiginleg fortíð í hernum; stjórn Pollýar á bófaflokknum; atriðið í hóru-
húsinu; drottningarkrýningin; ríðandi boðberi konungs, og fleira. Mesta
nýjungin er þó fólgin í söngvunum, sem allir eru ffumsamdir, og beitingu
þeirra. - Um hlut Elísabetar Hauptmann er það vitað að hún þýddi að eigin
frumkvæði Óperu betlarans úr ensku og Túskildingsóperan hefði því varla
orðið til án hennar tilverknaðar. Eflaust eru einhver tilsvör orðrétt úr
þýðingu hennar. Einhvern þátt átti hún áreiðanlega líka í leikgerðinni (sem
svo var upphaflega kölluð þó um nýtt leikrit sé raunar að ræða) þó engin leið
sé að gera neina grein fyrir honum nú, hvað þá tilgreina hann í hundraðs-
hlutum. Hitt má fullyrða að svo róttækar dramatúrgískar breytingar sem hér
er um að ræða eru ekki hennar verk, og þeim fylgir bragðmesti textinn.
Það er heldur óskemmtilegt hlutskipti sem Brechtfræðingar búa nú við,
að þurfa að reyta af Elísabetu Hauptmann þær fjaðrir sem Fuegi skreytir
hana af rausn sinni. Allir sem hafa kynnt sér verk Brechts og sögu bera mikla
virðingu fýrir Elísabetu og starfi hennar, bæði frá því þegar hún vann með
Brecht og síðar við útgáfu verkanna í sextán ár eftir lát hans. En þeir sem
þekktu hana vita að hún hefði ekki kært sig um þessar fjaðrir. Það dregur ekki
úr mikilvægi framlags hennar þó reynt sé bera sannleikanum vitni og Brecht
sé talinn höfundur hinnar þýsku leikgerðar, einsog gert hefur verið síðan 31.
ágúst 1928 að Túskildingurinn var frumsýndur í Berlín.
Á hnotskógi
Önnur ásökun Fuegis, sem tengist kenningum hans um höfundskap verk-
anna og rétt er að víkja að, varðar ritstuld. Sú ásökun er reyndar ekki ný, þó
hennar hafi lítið gætt lengi, því það orð fór snemma af Brecht að hann væri
djarftækur til verka annarra. Einkum varð ýmsum tíðrætt um þetta á árun-
um fyrir 1930 þegar vegur hans varð skyndilega mikill. „Kaupið nýlendu-

40
www.mm.is
TMM 1998:4