Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Blaðsíða 15

SAGA MANNKYNSINS ER AÐEINS SAMTÍMASAGA
Historia do cerco deLisboa, endurskapar sjálfan sig, byrjar í rauninni loksins
að lifa lífinu, um leið og hann endurskapar umsátrið um Lissabon 1147.
Þannig má á vissan hátt segja að nýir möguleikar í tilverunni opnist honum
um leið og hann kanni áður ókannaða möguleika innan áður viðtekins
skilnings fólks á mannkynssögunni. Gæti það verið að skáldsögur þínar Qalli
um þetta: ekki um raunveruleikann, ekki um sögulega fortíð, ekki um sögu-
lega samtíð, heldur grundvallartilveru mannsins í sögunni, um hæfileika
hans til að vera á mörgum tímaskeiðum samtímis?
J.S.: Svarið felst í spurningunni: ég íjalla um og mig langar einmitt að fjalla
um grundvallartilveru mannsins í sögunni. Ég sé tímann ekki fyrir mér sem
samhangandi þráð og að eftir honum renni skínandi punktur (eða dimmur,
það er smekksatriði), núið, án afláts, heldur sé ég hann fyrir mér sem gríðar-
mikið tjald og upp á það er holt og bolt varpað öllum atburðum og öllum líf-
um allra sem hafa lifað og eru lifandi: þar getur að líta Krómagnonmanninn
við hlið Leonardo da Vinci, bardagann við Laugaskarð við hliðina á Kól-
umbusi, manninn sem fann upp hjólið við hliðina á Einstein... Vinna skáld-
sagnahöfundarins felst í því að ljá þessu öllu merkingu. Croce skrifaði einu
sinni: „Saga mannkynsins er aðeins samtímasaga.“ Við þetta hef ég engu
öðru að bæta en þessu: þetta er heimsins mesti sannleikur.
M. R.: Á undanförnum árum hefur þú birt fjögur bindi af dagbókum þínum
og eina skáldsögu Ensaio sobre a cegueira (Ritgerð um blindu, 1995). Mig
langar að spyrja þig að hvaða leyti það er skapandi að halda dagbók?
J.S.: Þessari spurningu er ekki auðsvarað. Ástæðurnar fyrir því að ég fór
meira og minna meðvitað að halda dagbók voru einkum tvær: annars vegar
var það vegna þess að ég hafði flutt frá heimalandi mínu og sest að á fjarlægri
eyju; hins vegar var það þörf sem ég hafði raunar ekki fundið fyrir fram að
því, þörfin fyrir að „halda í“ tímann, neyða hann, ef svo má segja, til að skilja
eftir sig eins mörg spor og mögulegt var. Dagbækurnar eru eins og langt bréf
til þeirra sem urðu eft ir, en þetta er einnig mín aðferð - tilgangslaus, þarflaus,
ef til vill jafnvel örvæntingarfull - til að þykjast framlengja lífið með því að
fella dagana í orð. Dagbækurnar eru sem sagt engin „tilraunastofa“, enda
þótt þar sé enginn hörgull á hugleiðingum um bókmenntaskrif, þær eru eng-
in skrá yfir það sem er að gerast í heiminum, enda þótt nóg sé af athugasemd-
um um atburði líðandi stundar; þær eru ekki safn minnispunkta í tilvonandi
ævisögu, enda þótt ég haldi þar til haga því sem ég er að hugsa og gera þá og
þá stundina. Dagbækur mínar eru, rétt eins og allar dagbækur, rétt eins og
TMM 1998:4
www.mm.is
13