Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Síða 98

KJARTAN ÁRNASON
sem bíður þess að verða numið
af framandi draumi.
(Athvarf í hitningeimnum, 1973)
í ljóðinu kemur náttúruskynjun skáldsins fram umbúðalaust: mönnunum
var gefið landslagið og fyrr eða síðar verða þeir hluti þess en þá er það ekki
lengur til, það er að segja ekki sem aðskilinn hluti þeirra. Maður og náttúra
eru þá orðin eitt - það sem gerist eða sést útí náttúrunni verður annaðhvort
táknrænt fyrir innra líf eða uppspretta hugleiðinga um stöðu mannsins.
Þetta beinir sjónum innávið, inní skynjunina enda er landslagið, samkvæmt
ljóðinu, ekki landið sjálft - þe. hið ytra gervi - heldur hugmyndin um það.
Og einmitt hið innra með manninum bíður það þess að verða numið af
framandi draumi.
Hér er það hin innri sýn sem hugsunin beinist að, ekki sjálft landslagið,
sem í ljóðum Jóhanns er sjaldnast „bara“ fjall eða skógur eða haf, það er að
segja sértæk fyrirbrigði í náttúrunni, heldur fær altækt gildi sem landslag
hugans. Þetta er vissulega ekki einstætt í skáldskap en hitt er óvenjulegra að
skáld orði þessa sýn með svo skýrum hætti.
2. Fallvaltleikinn munfylla þig hamingju
Hluti manngerðs eða náttúrulegs landslags í bókum Jóhanns er ólík ásýnd
umhverfisins á ólíkum tímum ársins. Grænn litur laufsins er nálægur í Mig
hefur dreymt þetta áður líktog í fyrstu bókum skáldsins en árstíðir síðustu
bókanna eru haustið með litbrigðum hverfulleikans og veturinn sem kemur
til að drepa allt í dróma frostsins.
En árstíðir eru ekki, fremur en önnur ytri tákn hjá Jóhanni, lýsing á nátt-
úrunni heldur umgjörð sem innviðir mannsins falla inní. Gróskan í náttúru
fyrri bókanna gæti þannig bent til óheftara hugmyndaflæðis ungs manns.
Árstíðir seinni bókanna búa yfir meiri kyrrð og yfirvegun sem hvorttveggja
virðist mega leiða af aukinni lífsreynslu, sársaukakennd ljóðanna, einkum í
Ákvörðunarstað myrkrið, eykur alin við ljóðagerð skáldsins.
Það mætti heimfæra orð þess í „Spleen de Reykjavík“ uppá árstíðirnar:
[—] Stundum eru þessar götur mannauðar og það getur hvarflað að
einhverjum að þær séu ekki til frekar en óraunveruleg borg sem að-
eins virðist búa innra með okkur. [-]
(Rödd íspeglunum, 1994)
96
ww w. mm. ís
TMM 1998:4