Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 63

63
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Flugur og ýmis önnur skordýr sem
lifa í lífrænum úrgangi verða þeim
mun smávaxnari sem fjöldi þeirra
er meiri eða fæðuskilyrðin lélegri.
Þetta á við upp að vissu marki, þeg-
ar minnstu einstaklingarnir fara að
deyja úr fæðuskorti. Með því að
mæla líkamsstærð flugnanna, t.d.
lengd vængjanna, ætti að mega sjá
hvort fæðuskilyrði lirfanna væru
í einhverjum takti við stofnsveifl-
urnar. Kosturinn við þessa aðferð
var sá að við áttum mikið safn
flugna sem spannaði langt tímabil
og gátum því mælt líkamsstærð
þeirra langt aftur í tímann og borið
saman við stofnstærðina. Þetta var
svo gert, og var líkamsstærð nokk-
urra tegunda könnuð. Niðurstöður
þessara rannsókna voru að tvær
tegundir sýndu sterka fylgni milli
stofnstærðar og líkamsstærðar. Var
önnur þeirra Tanytarsus- en hin
Micropsectra-tegund, sem er náskyld
Tanytarsus og hefur sömu lífshætti
(myndar þétta mottu af lirfum sem
binda botnleðjuna). Micropsectra er
eins konar kaldavatnsútgáfa af Tany-
tarsus. Líkamsstærð Tanytarsus- og
Micropsectra-tegundarinnar fylgdi
stofnstærðinni þannig að flugurnar
voru þeim mun minni sem þéttleiki
þeirra var meiri. Þó voru stærðar-
breytingarnar ofurlítið seinna á
ferðinni en þéttleikabreytingarnar,
svo munaði einni eða tveim kyn-
slóðum. Þetta gátum við ekki skýrt
öðru vísi en svo að Tanytarsus og
Micropsectra hefðu neikvæð áhrif á
afkomu næstu kynslóðar. Töldum
við ekki ólíklegt að þar með væri
drifkraftur sveiflnanna fundinn.22
Anthony Ragnar kemur
til sögunnar
Dag einn er barið að dyrum á rann-
sóknastofu í vatnalíffræði á Líffræði-
stofnun Háskólans. Mættur er ung-
ur rauðhærður maður með hrokkið
hár, há kollvik og gáfumannagler-
augu. Hann segist kominn til að
halda erindi um blaðlúsarannsókn-
ir sínar við Wisconsin-háskólann í
Madisonborg og vilji gjarnan fá að
heyra um rannsóknir okkar, því að
hann sé að leita að gögnum sem
ná yfir langan tíma og sýna stofn-
sveiflur skordýra. Maðurinn kynnir
sig sem Anthony Ragnar Ives og
gefur þá skýringu á millinafni sínu
að hann heiti í höfuðið á Ragnari
Stefánssyni bónda og þjóðgarðs-
verði í Skaftafelli. Það þykir okkur
undarleg skýring en fáum brátt
að vita að faðir Anthonys sé Jack
Ives sem hafi stundað rannsóknir í
Skaftafelli í mörg ár og ákveðið að
skíra son sinn í höfuðið á þessum
merkismanni, Ragnari. Það fylgdi
sögunni að fyrra nafnið, Anthony,
væri í höfuðið á breskum stúdent,
Anthony Prosser, sem hefði farist
á Öræfajökli árið 1953 með félaga
sínum. Voru þeir í breskum skóla-
leiðangri með Jack.23
Anthony Ragnar skoðaði gögn
okkar gaumgæfilega og í flugvélinni
á leiðinni frá Íslandi daginn eftir
samdi hann frumdrög að reikni-
líkani sem átti að geta lýst því sem
gögn okkar hefðu að geyma. Við
komumst fljótt að því að Anthony
var mjög snjall stofnvistfræðingur
og í miklum metum í hópi þeirra
sem lengst eru komnir á þeirri braut.
Hann kom aftur til Íslands árið
2000 og fór að Mývatni þá um vor-
ið. Daginn sem hann kom þangað
9. mynd. Hér hefur Tanytarsus verið aðskilinn frá öðrum grot- og þörungaætum til
að sýna fæðuþrepatengsl hans við frumframleiðendur. Tanytarsus-stofninn vex fram
úr burðargetu búsvæðisins (rauða örin táknar þessi ofbeitaráhrif) og tekur að sveiflast.
– Here, the midge Tanytarsus has been separated from other herbi- and detritivores (algae
and sediment feeders). Its population overshoots the carrying capacity of the environ-
ment and starts cycling.
8. mynd. Slæðumý (Tanytarsus gracilentus). Ljósm./Photo: Árni Einarsson.
79 1-4#loka.indd 63 4/14/10 8:50:16 PM