Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 33

33
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
tölvu á síðustu árum og leiðrétt þær.
Auk þess fékk Náttúruverndarráð
frumrit eða afrit þeirra allra, með
ljósmyndum og kortum sem þeim
fylgdu, og ættu þau nú að vera í
Umhverfisstofnun í Reykjavík – ef
þau eru ekki týnd. Fyrirspurn þar-
aðlútandi hefur ekki verið svarað!
Náttúruverndarstofa: Þar sem
formaður SUNN var jafnframt for-
stöðumaður Náttúrugripasafnsins
á árunum 1969–1973 hlaut starfsemi
þess að mótast nokkuð af félagsstarf-
inu og oft var þetta meira og minna
samtvinnað. Samtökin höfðu frá
upphafi aðstöðu í safninu og 1975
var útbúin þar sérstök skrifstofa
fyrir náttúruverndarmál og nefnd
Náttúruverndarstofa. Lagði SUNN
henni til síma og ýmis skrifstofu-
tæki. Árin 1974–1977 var Hörður
Kristinsson forstöðumaður safnsins
og vann undirritaður þá mest við
málefni náttúruverndar, einkum við
könnun og skráningu náttúruminja.
Rannsóknir: Náttúrugripasafnið
tók að sér ýmsar rannsóknir sem
tengdust verndun náttúru Norður-
lands beint eða óbeint, m.a. á lífríki
Laxár og Mývatns og fleiri vatna
1971–1972, og á jarðvegslífi 1969–
1975, sem þá töldust til nýjunga hér
á landi. Í því skyni var komið upp
rannsóknastofu á bænum Björk í
Mývatnssveit og rannsóknastöðinni
Kötlu á Árskógsströnd, sem hafði
til umráða stórt hús á Víkurbakka,
þar sem höfundur bjó 1966–1975 og
hægt var að hýsa hópa náttúrufræð-
inga. Flestir komu þeir frá nærliggj-
andi ríkjum og fengust við margs
konar rannsóknir á sjó og landi, en
Katla var fyrsta stöð af þessu tagi
hérlendis. Af þessum rannsóknum
spratt m.a. bókarkverið Veröldin í
vatninu.15
Týli – tímarit um náttúrufræði
og náttúruvernd – hóf göngu sína
1971, útgefið misserislega af Nátt-
úrugripasafninu á Akureyri í sam-
vinnu við Bókaforlag Odds Björns-
sonar. Þar var vistfræðin fyrst kynnt
á íslensku og iðulega fjallað um
efni sem SUNN hafði á dagskrá
sinni, t.d. í sérhefti um vatn og
vatnalíf 1973 og votlendisvernd
1978. Einnig birti það fréttir af mál-
efnum náttúruverndar. 15 árgangar
komu út af Týli áður en það gaf
upp öndina 1985.
Mannvirkjamál: Eins og áður var
getið lenti SUNN strax í upphafi í
eldlínu Laxárvirkjunarmálsins og
mótaði það starfsemi samtakanna
fyrstu árin. Á árunum 1974–1975
hafði félagið nokkur afskipti af fyrir-
hugaðri stórvirkjun Blöndu. Í álykt-
un fulltrúafundar 1975 var bent á
þau miklu verðmæti, í formi vel
gróins votlendis, sem færu forgörð-
um við þá virkjun á Auðkúlu- og
Eyvindarstaðaheiðum. Náttúrufars-
könnun sem Náttúrugripasafnið
annaðist fyrir Orkustofnun á virkj-
unarsvæðinu 1976 staðfesti þetta álit.
Hins vegar voru skoðanir heima-
manna mjög skiptar og engin sam-
staða myndaðist í héraði gegn henni.
(Nánar í bók Helga Baldurssonar:
Lýðræði í viðjum valds16.) Einnig
sendu samtökin frá sér álitsgerð-
ir um Kröfluvirkjun, fyrirhugaðar
virkjanir í Jökulsám Skagafjarðar
(Villinganesvirkjun), Skjálfandafljóti
(Íshólsvirkjun) og Jökulsá á Fjöllum
(Dettifossvirkjun).
Árið 1976 voru opinberaðar hug-
myndir um byggingu álbræðslu
á vesturströnd Eyjafjarðar. Stjórn
SUNN og fulltrúar félagsins í Eyja-
firði lýstu eindreginni andstöðu við
þá fyrirætlan og sendu frá sér ýtar-
lega greinargerð um málið, og þess
var ekki langt að bíða að mörg önn-
ur félög og samtök ályktuðu í sama
dúr. Náttúrugripasafnið stóð fyrir
sérstakri könnun á svæðinu frá Ak-
ureyri til Árskógsstandar og samdi
um hana ýtarlega skýrslu fyrir Stað-
arvalsnefnd um iðnrekstur.17 Þar var
sýnt fram á að náttúrufar lands og
lagar í Eyjafirði, sem og búskapur og
sjósókn, myndi bíða óbætanlegt tjón
af álveri á þessum stað. Síðan hefur
þessi álvershugmynd lítið látið á
sér kræla og er vonandi úr sögunni.
Ennfremur hefur SUNN varað við
olíuleit og borun eftir olíu á hafs-
botni úti fyrir Norðurlandi. Loks má
nefna að samtökin komu að nýlagn-
ingu vega á Norðurlandi og tveir
af stjórnarmönnum þeirra voru um
tíma fulltrúar Náttúruverndarráðs í
samstarfsnefndum um vegamál.
Önnur náttúruverndar-
samtök og samband
landshlutafélaga
Stofnun SUNN varð áhugamönn-
um um náttúruvernd í öðrum
landshlutum hvatning til að setja
á fót sams konar félög. Árið 1970
bættust við Náttúruverndarsamtök
Austurlands (NAUST), stofnuð 13.
september á Egilsstöðum. Hjörleifur
Guttormsson líffræðingur, þá kenn-
ari í Neskaupstað, var aðalhvata-
maður að stofnun þeirra og stýrði
þeim í langan tíma. Náttúruvernd-
arfélag Reykjavíkur og nágrennis var
2. mynd. Skoðunarferð um Aðaldal í tengslum við aðalfund SUNN, 2. september 1978.
Þorgeir Jakobsson útskýrir jarðsögu dalsins. Ljósm.: Helgi Hallgrímsson.
79 1-4#loka.indd 33 4/14/10 8:49:00 PM