Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 12

Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 12
Náttúrufræðingurinn 12 afföll fullorðinna rjúpna fasti að við- bættri leitni í tíma. Þar að auki eru þau, samkvæmt þessu, algerlega ótengd stofnsveiflunni, a.m.k. síðan 1981. Hægt er að nota aldurshlutföll rjúpna til að reikna þau afföll sem fuglar á fyrsta ári verða fyrir og eru umfram afföll fullorðinna fugla.19 Þessi affallaþáttur hefur verið kall- aður umframafföll ungfugla (Ztx,w) og er reiknaður samkvæmt jöfn- unni p̂1 t,h p̂1 t Ẑ t x,w = ln(p̂ ) - ln ( ) 2 t,h p̂ 2 t þar sem p̂1 t,h er hlutfall fullorðinna fugla síðsumars og p̂2 t,h hlutfall unga, og p̂1 ter hlutfall tveggja ára fugla og p̂2 t hlutfall ársgamalla fugla í lok árs. Árið er hér skilgreint þannig að það hefst 1. maí. Aldurshlutföll fyr- ir ársgamla og eldri fugla eiga því við lok apríl, þ.e. fugla sem koma í varplöndin í lok vetrar. Þeir árs- gömlu voru ungar haustið á undan og hlutfall þeirra p̂2 t,h. Það eru þessi afföll, sem eru sértæk fyrir ungana, sem sýna athyglisverðar breytingar á milli ára (6. mynd). Þau rísa og hníga og það er þessi affallaþáttur sem ræður því í lýðfræðilegum skilningi að rjúpna- stofninn sveiflast. Óregla er þó í gagnaröðinni. Þannig skera árin 1988−1989 og 2000−2001 sig úr (um- framafföll lítil) og eins var aðdrag- andi síðustu uppsveiflu annar en áður (umframafföll héldust mikil). Sjálffylgnigreining og hlutfylgni- greining á gagnaröðinni gefur ekki marktæka stuðla. Þetta ræðst vænt- anlega af þeirri óreglu í röðinni sem lýst var að ofan. Við getum prófað að fella burt úr greiningunni árin eftir 2002 á þeirri forsendu að eðli síðustu sveiflu sé annað en fyrr. Einnig getum við í stað útgildanna fyrir 1988−1989 og 2000−2001 notað meðaltöl næstu gilda ofan og neðan við í röðinni. Ef við leyfum okkur þetta fæst skýrari mynd af meint- um tengslum umframaffalla og stofnbreytinga rjúpu. Krossfylgni- greining (e. cross-correlation function) Út frá talningum og aldurshlut- föllum má reikna heildarafföll full- orðinna rjúpna (Ẑt2 ) samkvæmt p̂ jöfnunni Ẑ t 2 = ln (Y t-1) - ln (Y t) - ln (p̂t2 ) þar sem Y er stofnvísitala og p̂t2 er hlutfall fugla á fyrsta ári í varp- stofni.10 Þessi gögn sýna að heildarafföll fullorðinna rjúpna hafa aukist jafnt og þétt á rannsóknatímanum (5. mynd). Undantekningin eru árin 2003−2004 og 2004−2005, en þá urðu alger umskipti og miklu fleiri rjúpur lifðu af á milli ára en bæði fyrir og eftir þetta tímabil. Það sem er sér- stakt við þessi tvö ár er að þá voru ekki stundaðar rjúpnaveiðar. Tíma- raðagreining á afföllum fullorðinna rjúpna eftir að leitnin hefur verið jöfnuð sýnir engar kerfisbundnar breytingar. Miðað við þetta eru 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 A ffö ll fu llo rð in na − A du lt m or ta lit y ra te s 5. mynd. Heildarafföll fullorðinna rjúpna frá vori til vors á Norðausturlandi 1981−2007. − Mortality rates for adult Rock Ptarmigan in north-east Iceland 1981−2007. 6. mynd. Afföll fyrsta árs rjúpna umfram afföll fullorðinna fugla. Norðausturland 1981−2007. − Yearling mortality in excess of adult mortality of Rock Ptarmigan from autumn to spring in north-east Iceland 1981−2007. 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 U m fr am af fö ll un gf ug la − J uv . e xc es s m or ta lit y 79 1-4#loka.indd 12 4/14/10 8:48:19 PM
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.