Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 101

101
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
stutt með vísindalegum náttúru-
fræðirannsóknum. Hægt er að sýna
fram á, með rannsóknum og rökum,
að auðlindir Jarðar nægja ekki kom-
andi kynslóðum haldi sama neysla
og græðgi áfram og nú ríkir í stórum
hluta heims.
Löngu áður en menn fóru að
óttast að ekki yrði hægt að sinna
líkamlegum þörfum alls mann-
kyns um ókomna framtíð hafði
fólk áttað sig á hættunni á að
náttúruverðmætin sem næra sál
og anda yrðu eyðilögð. Upphaf
skipulagðrar náttúruverndar var
því af félagslegum toga. Henni var
ætlað að tryggja að fólk fengi notið
fagurra náttúrusvæða sér til upp-
lyftingar og ánægju um ókomna
tíð. Sá var tilgangurinn með friðun
fyrstu náttúruverndarsvæðanna og
þjóðgarðanna sem voru stofnaðir
rúmri öld áður en hugtakið sjálf-
bær þróun varð til.
Á tækniöld festu hins vegar nátt-
úrufræðingar og náttúruverndar-
menn sig svo í vísindum og tækni-
hugtökum að fegurðin ein nægði
ekki til að bjarga svæðum frá tortím-
ingu. Ef ekki var hægt að færa fyrir
því vísindaleg rök og tölulegar stað-
reyndir að náttúra tiltekinna svæða
væri merkileg og sérstök þá töldust
þau vart friðunar virði.
Náttúruvísindamaðurinn Arnþór
Garðarsson hélt því fram að mann-
inum liði betur og lifði farsælla lífi
í náttúrlegu umhverfi, eins og fram
kemur í tilvitnuninni fremst í þess-
ari grein. Við höfum hér dregið fram
nokkrar hugmyndir, rannsóknir og
niðurstöður sem staðfesta að þarna,
sem oft áður, var Arnþór framsýnn
í hugsun.
Heim ild ir
Arnþór Garðarsson 1994. Mannskepnan og náttúran. Náttúrusýn. Safn 1.
greina um siðfræði og náttúru. Háskóli Íslands, Rannsóknastofnun í
siðfræði, Reykjavík. Bls. 302.
Runte, A. 1979. National Parks: The American Experience. University of 2.
Nebraska Press. Lincoln og London.
Ulrich, R.S. 1983. Aesthetic and affective response to natural environment. 3.
Í: Human Behavior and Environment, Vol 6: Behavior and the Natural
Environment (ritstj. Altman, I. & Wohlwill, J.F.). New York, Plenum. Bls.
85–125.
Kaplan, R. & Kaplan, S. 1989. The Experience of Nature: A Psychological 4.
Perspective. New York: Cambridge University Press.
Kaplan, S. 1995. The restorative benefits of nature: Toward an integrative 5.
framework. Journal of Environmental Psychology 15. 169–182.
Haraldur Ólafsson 2008. Frá manni til manns. Háskólaútgáfan, 6.
Reykjavík. 285 bls.
Carson, R. 1965. The Sense of Wonder. Harper & Row Publishers, New 7.
York. 112 bls.
Brudal, P.J. 1990. Natur, folkeeventyr, det ubevisste og sjelelig helse. 8.
Momenter til en dypere naturvernforståelse. Vett & Viten as, Oslo og
Akershus. Bls. 33–42.
Zajonc, R.B. 1980. Feeling and thinking: Preferences need no inferences. 9.
American Psychologist 35. 151–175.
Ulrich, R.S. 1979. Visual landscapes and psychological well-being. Land-10.
scape Research 4. 17–23.
Hartig, T., Böök, A., Garvill, J., Olsson, T. & Gärling, T. 1996. Environ-11.
mental influences on psychological restoration. Scandinavian Journal of
Psychology 37. 378–393.
Ulrich, R.S. Simons, R.F., Losito, B.D., Fiorito, E., Miles, M.A. & Zelson, 12.
M. 1991. Stress recovery during exporsure to natural and urban environ-
ments. Journal of Environmental Psychology 11. 201–230.
Hartig, T., Evans, G.W., Jamner, L.D., Davis, D.S., & Garling, T. 2003. 13.
Tracking restoration in natural and urban field settings. Journal of
Environmental Psychology 23(2). 109–123.
Ulrich, R. 1984. View through a window may influence recovery from 14.
surgery. Science 224. 420–421.
Hartig, T. 2004. Restorative Environments. Í: Encyclopedia of Applied 15.
Psychology (ritstj. Charles, S.). New York, Elsevier. Bls. 273–279.
Hartig, T., Mang, M. & Evans, G.W. 1991. Restorative effects of natural 16.
environment experience. Environment and Behavior 23. 3–26.
Sameinuðu þjóðirnar 2008. World Urbanization Prospects: The 2007 17.
Revision Population Database. Sótt 1. júní 2008 af slóðinni http://esa.
un.org/unup/
Van den Berg, A.E., Hartig, T. & Staats, H. 2007. Preference for nature in 18.
urbanized societies: Stress, restoration and the pursuit of sustainability.
Journal of Social Issues 63. 79–96.
Grahn, P. & Stigsdotter, U.A. 2003. Landscape planning and stress. 19.
Urban Forestry and Urban Greening 2. 1–18.
Purcell, A.T., Lamb, R.J., Mainardi Peron, E. & Falchero, S. 1994. Pref-20.
erence or preferences for landscape? Journal of Environmental Psychol-
ogy 14. 195–209.
Stamps, A.E. 1996. People and places: Variance components of environ-21.
mental preferences. Perceptual and Motor Skills 82. 323–334.
Van den Berg, A.E., Koole, S.L., & Van der Wulp, N.Y. 2003. Environ-22.
mental preference and restoration: (How) are they related? Journal of
Environmental Psychology 25. 261–272.
Hartig, T. & Staats, H. 2006. The need for psychological restoration as 23.
a determinant of environmental preferences. Journal of Environmental
Psychology 26. 215–226.
Staats, H. & Hartig, T. 2004. Alone or with a friend: A social context for 24.
psychological restoration and environmental preferences. Journal of
Environmental Psychology 24. 423–437.
Staats, H., Kieviet, A. & Hartig, T. 2003. Where to recover from atten-25.
tional fatigue: An expectancy-value analysis of environmental prefer-
ence. Journal of Environmental Psychology 23. 147–157.
Um höfundana
Sigrún Helgadóttir (f. 1949) var grunnskólakennari
áður en hún hóf nám í líffræði með jarð- og landafræði
sem aukagreinar. Hún lauk BS-prófi frá HÍ 1978 og
MS-prófi í náttúruauðlindastjórnun, með þjóðgarða og
friðlýst svæði sem sérsvið, frá Edinborgarháskóla 1981.
Hún lauk B.Ed. prófi frá KHÍ 1982 og námi í hagnýtri
fjölmiðlun frá HÍ 1992. Hún hefur unnið við kennslu,
verkefnastjórnun og ritstörf.
Páll Jakob Líndal (f. 1973) lauk B.Sc.-prófi í líffræði frá
Háskóla Íslands 1999 og BA-prófi í sálfræði frá sama
skóla 2003. Hann stundar nú doktorsnám í umhverfis-
sálfræði við University of Sydney í Ástralíu.
Póst- og netföng höfunda/Authors’ addresses
Sigrún Helgadóttir
Þverási 21
IS-110 Reykjavík
sigrunh@ismennt.is
Páll Jakob Líndal
Bergstaðastræti 81
IS-101 Reykjavík
murenan@gmail.com
79 1-4#loka.indd 101 4/14/10 8:51:32 PM