Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 138

Náttúrufræðingurinn
138
hentar athugunum á sjófuglum ef
til vill ekki fullkomlega. Með þeim
fyrirvara koma þó glöggt í ljós fjög-
ur svæði þar sem fjöldi, lífmassi og
át sjófugla er mest. Þetta eru haf-
svæðin við V-Grænland, við Ísland
og A-Grænland, hafsvæðið við N-
Noreg og Barentshaf, og að síðustu
má nefna að á haustin og veturna
er mikill fjöldi sjófugla við A-Ný-
fundnaland og Labrador (2. og 3.
tafla 3,4).
Hér er slegið saman í eitt svæði
hafsvæðunum umhverfis Ísland
og við A-Grænland. Uppistaðan í
fjölda, lífmassa og áti sjófugla er þó
við Ísland. Helstu tegundir sjófugla
sem verpa á A-Grænlandi eru um
500 000 pör af haftyrðli, 35 000 pör
af stuttnefju og 15 000 pör af teistu.9
Lauslega áætlað er lífmassi græn-
lensku fuglanna tæplega 2% af líf-
massa sjófugla á svæðinu, þannig
að íslenskir fuglar eru algjörlega
ríkjandi. Því má gera ráð fyrir að
sjófuglar éti árlega um það bil 2
milljónir tonna af sjávarfangi hér
við land. Þessu áti hefur ekki verið
skipt nákvæmlega á milli hópa sjó-
fugla en lífmassi þeirra, sem gefur
vísbendingar um hve mikið þeir
éta, hefur verið áætlaður þannig að
um 60% séu af svartfuglaætt, um
20% séu pípunefir og um 12% sé
æðarfugl.4
Auk manna og sjófugla eru
mestu neytendur sjávarfangs fisk-
ar og sjávarspendýr. Víða við N-
Atlantshaf hefur verið lagt mat á
hvernig sjávarfang skiptist á milli
þessara fjögurra hópa. Oftar en
ekki er eingöngu horft til fiska
en krabbadýrum sleppt úr sam-
anburðinum þótt krabbadýr séu
oft afar mikilvæg öðrum hópum en
manninum. Í N-Atlantshafi vest-
anverðu (NAFO-svæði 5 og 6, 1.
mynd) hefur verið áætlað að afrán á
fiskum skiptist þannig að fiskar taki
tæplega helming, veiðar manna um
þriðjung, hlutur spendýra sé innan
við fimmtungur og sjófuglar taki
aðeins um 3%.10 Önnur athugun
á svipuðum slóðum beindist að
afmörkuðu svæði (Georgs-banki,
NAFO-svæði 5, 1. mynd ) en þá
fékkst sú niðurstaða að af fiskum
ætu aðrir fiskar um 76%, menn og
spendýr tækju um 10% hvor hópur
og sjófuglar um 4%.11
Við austanvert N-Atlantshaf, í
Norðursjó (ICES-svæði IV, 1. mynd)
er talið að fiskar valdi um 60% af-
ráns á fiskum, maðurinn veiði tæp
40%, hlutur spendýra sé óverulegur
og sjófuglar éti um 5%.11 Í Barents-
hafi (ICES-svæði I og IIb, 1. mynd)
er talið að fiskar taki til sín um
þriðjung sjávarfangs, sjófuglar um
10%, sjávarspendýr, aðallega vöðu-
selur (Phoca groenlandica) og hrefna
(Balaenoptera acutorostrata), um
helming og maðurinn um fimmt-
ung. Hér eru krabbadýr talin með
sjávarfangi eins og telja má eðlilegt.
Ef eingöngu er litið á afrán á fiskum
er talið að hlutdeild sjófugla í því sé
yfirleitt innan við 10%.12
Við Ísland eru ekki handbær-
ar niðurstöður um hvernig nýting
sjávarfangs skiptist á hópa. Sér-
staklega vantar mat á át fiska, en
sjófuglar hér taka hugsanlega um
2 milljónir tonna4 og fiskveiðar
skila svipuðu magni.13 Át hvala er
áætlað ríflega 6 milljón tonn en um
helmingur fæðu hvala er ljósáta og
afgangurinn er fiskur og smokkfisk-
ar í áþekkum hlutföllum.14 Einnig
hefur verið gerð sérstök athugun á
því hvernig afrán á loðnu (Mallotus
villosus) skiptist á milli helstu afræn-
ingja. Niðurstöðurnar voru þær að
heildarafrakstur loðnustofnsins var
áætlaður um 4,9 milljón tonn sem
skiptist þannig að hvalir tóku 45%,
fiskar 27%, maðurinn 21% og sjó-
fuglar 7%.23
Tegund
– Species
Latneskt heiti
– Latin name
Fjöldi para
– No. of pairs
Heimild
- Source
Fýll Fulmarus glacialis 1 500 000 a
Skrofa Puffinus puffinus 7–10 000 15
Sjósvala Oceanodroma leucorhoa 80–150 000 15
Stormsvala Hydrobates pelagicus 50–100 000 15
Súla Morus bassanus 32 000 16
Dílaskarfur Phalacrocorax carbo 3 150 17
Toppskarfur Phalacrocorax aristotelis 4 900 18
Skúmur Stercorarius skua 5 400 19
Kjói Stercorarius parasiticus 5–10 000 20
Rita Rissa tridactyla 631 000 21
Kría Sterna paradisaea 2–300 000 20
Haftyrðill Alle alle 0 15
Stuttnefja Uria lomvia 580 000 22
Langvía Uria aalge 990 000 22
Álka Alca torda 380 000 22
Teista Cepphus grylle 10–20 000 20
Lundi Fratercula arctica 2 760 000 a
Stormmáfur Larus canus 500–600 15
Svartbakur Larus marinus 15–20 000 15
Sílamáfur Larus fuscus 30 000 20
Silfurmáfur Larus argentatus 5–10 000 20
Hvítmáfur Larus hyperboreus 10–15 000 20
Hettumáfur Larus ridibundus 25–30 000 20
Æðarfugl Somateria mollissima 300 000 20
1. tafla. Íslenskir sjófuglar. – Icelandic seabirds.
a Arnþór Garðarsson, munnl. uppl.
79 1-4#loka.indd 138 4/14/10 8:52:20 PM