Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 80

Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 80
Náttúrufræðingurinn 80 mynd). Ekki er enn fullljóst hvernig orsakasamhenginu er háttað en það eru einkum fullorðnir jaðrakanar sem nýta sér tjarnirnar beint, sér- staklega framan af varptíma. Líkt og ungar flestra vaðfuglategunda taka jaðrakanaungar megnið af fæðu sinni af gróðri eða yfirborði.38 Telja má sennilegt að framboð af vatnaskordýrum, t.d. rykmýi og vor- flugum, sé oft meira í næsta nágrenni við tjarnir en annars staðar. Það má því leiða að því líkur að framboð af tjörnum og öðru votlendi leiði af sér aukið fæðuframboð, bæði fyrir full- orðna vaðfugla og unga þeirra. Sumrin 2002 og 2003 var fæðu- framboð vaðfuglaunga á mismun- andi mælikvörðum í votlendi á Suðurlandi kannað, annars vegar með fallgildrum og hins vegar með því að háfa af gróðri. Talin voru öll dýr stærri en 3 mm. Uppistaðan í fæðu vaðfuglaunga eru liðdýr sem tekin eru af lágum gróðri, en einn- ig er nokkuð tekið af yfirborði og þessar sýnatökuaðferðir gefa báðar gagnlega hugmynd um það fram- boð smádýra sem vaðfuglaungar upplifa.38 Fæðuframboð var mark- tækt meira í starmýrum en hrísmýr- um samkvæmt báðum aðferðum. Þegar fæðuframboð var borið sam- an á milli bletta úti í mýrunum og graslendisbletta á sömu svæðum kom verulegur munur í ljós: gras- lendi var með mun meiri þéttleika smádýra en mýrlendi (háfun; gras- lendi: 199,6 dýr/sýni (± 23,61 staðal- skekkja), mýrlendi: 65,7 (± 7,02); t = -6,8, P < 0,0001, frítölur = 54; fall- gildrur; graslendi: 4,4 dýr/gildrudag (± 0,28), mýrlendi: 3,2 (± 0,38), t = 1,9, P = 0,05, frítölur = 43). Munur á fæðuframboði fyrir vaðfuglaunga er því auðmælanlegur, bæði milli vot- lendisgerða og frá einu gróðurlendi til annars innan svæða. Þessi munur endurspeglast í dreifingu vaðfugla- unga eins og vikið verður að síðar. Staðbundin mynstur Til þess að skilja betur val jaðrakana á mismunandi blettum voru gerð- ar mælingar á gróðurfari, deigju og þýfi. Næsta nágrenni hreiðurs, hreiðurskál og blettir þar sem ungar fundust í fæðuleit voru bornir sam- an við slembivalda bletti (2. tafla). Í kringum hvern punkt (slembi, hreið- ur og ungabletti) voru gróðurhæð og deigja mæld á 10 slembipunktum innan 5 m radíuss. Meðaltal þessara tíu mælinga var notað sem metill fyrir hvern blett. Járnstöng sem var 1,5 m að lengd, 10 mm í þvermál og vó 900 g var látin detta úr 0,5 m hæð og mælt var hversu djúpt hún sökk í undirlagið, en þetta er einkum mælikvarði á deigju jarðvegs.40 Til að mæla gróðurhæð var sama stöng látin standa á endann og plastskífa (25 cm x 30 cm og 120 g) með gati í miðjunni látin falla utan um stöng- ina úr 1 m hæð. Mælt var hversu hátt frá jörðu skífan staðnæmdist. Hæðin sem skífan stöðvast í ræðst einkum af hæð, stífni og þéttleika gróðurs40 en hér verður þessi mæl- ing nefnd gróðurhæð. Til að fá mat á þýfi voru þúfur taldar innan sama 5 m radíuss. Þá voru háplöntutegund- ir á einum slembivöldum fermetra innan hvers 5 m radíuss greindar og taldar. Gróðurhæð var mæld í hreið- urskál með sömu aðferð og lýst er að ofan nema að því leyti að stöngin var sett ofan í mitt hreiður og skífan látin detta ofan á hulningu hreiðurs. Aðeins voru taldir blettir með ung- um sem voru eldri en einnar viku til að tryggja að staðsetning unga væri nokkuð óháð staðsetningu hreiðurs. Samanburð á þessum umhverfis- þáttum milli gerða bletta má sjá í Gróðurhæð* – Sward height Deigja** – Penetrability Þýfi*** – Number of hummocks Fjöldi háplöntu- tegunda**** – Number of vascular plant species in 1 m2 Slembiblettir – Random points 16,3 (± 0,88) 9,5 (± 0,97) 10,1 (± 4,24) 10,4 (± 1,10) Umhverfi hreiðurs – Nest surroundings 16,5 (± 0,98) 8,1 (± 0,95) 11,4 (± 3,91) 8,6 (± 0,37) Ungablettir – Chick feeding points 20,9 (± 0,91) 7,8 (± 0,51) 12,3 (± 6,95) 10,8 (± 0,57) Hreiðurskál – Nest cup 24,9 (± 1,66) 2. tafla. Samanburður á umhverfisþáttum á slembipunktum (n = 62), umhverfis jaðrakanahreiður (35), á blettum þar sem stálpaðir jaðrakanaungar voru í fæðuleit (29) og í hreiðurskálum (31, aðeins gróðurhæð mæld). Gefin eru meðaltöl mælinga af átta athugunarsvæðum á Suðurlandi í cm ásamt staðalskekkju (í svigum). Sjá nánar um aðferðir í texta. Samanburður milli hópa (miðað við P = 0,05), á einstökum breytum var gerður með línulegu líkani og LSD post-hoc prófi (sjá 1. töflu). – Comparison of environmental variables between random points, Black-tailed godwit nest surroundings, godwit-chick feeding patches and godwit nest cups. Sward height was measured with a sward stick and penetrability with a pointy stick in cm.40 A general linear model with an LSD post-hoc test (SPSS 12.0.1) revealed that sward height was significantly higher at chick feeding points and nest cups than elsewhere, chick feeding patches had more hummocks and the diversity of plants was less at nest sites than elsewhere. * Gróðurhæð var marktækt meiri á ungablettum og í hreiðurskál en á slembiblettum og í umhverfi hreiðurs. Umhverfi hreiðurs var ekki marktækt frábrugið slembiblettum. ** Ekki reyndist marktækur munur á deigju milli neinna flokka bletta. *** Þýfi var marktækt meira á ungablettum en umhverfis hreiður. Ekki var munur á slembiblettum og öðrum blettum. **** Tegundafjölbreytni háplantna var marktækt minni umhverfis hreiður en á öðrum gerðum bletta. 79 1-4#loka.indd 80 4/14/10 8:50:45 PM
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.