Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 92

Náttúrufræðingurinn
92
arunga er háð framleiðslu bitmýs26
og fæða fullorðinna straumanda er
97–98% bitmý.14,34
Efst í fæðukeðjunni tróna maður,
fálki og minkur. Maðurinn lifir
á fiski og andareggjum en fálk-
inn á öndum og andarungum og
minkurinn lifir á öllum þessum
fæðutegundum. Neðar í fæðuvefn-
um er urriði í efri hluta Laxár, urr-
iði, lax og bleikja í neðri hlutanum
og straumendur og húsendur á allri
ánni.15,25,32,33 Í neðri fæðuþrepum
eru fleiri dýrategundir, og er þétt-
leiki bitmýs langmestur, ýmsar teg-
undir rykmýslirfa eru í öðru sæti.
Aðrir dýrahópar eru innan við 5% af
þéttleika.17,19,25
Lokaorð
Laxá hefur kennt okkur margt í vist-
fræði straumvatna. Með rannsókn-
um á henni höfum við öðlast skiln-
ing á fæðuvef í slíkum vistkerfum
og hvernig breytingar neðar í fæðu-
keðjunni koma fram ofar í henni.
Einnig hafa rannsóknir á Laxá sýnt
fram á að framleiðsla bitmýs er
gífurleg og á sér fáar hliðstæður á
norðurhveli jarðar. Mývargurinn
var ríkjandi botndýr niður eftir allri
ánni, allt að Nesi í Laxárdal, 45 km
frá Mývatni, en nokkrar tegundir
rykmýs voru ríkjandi þegar nálg-
ast Mýrarvatn nærri ósum árinn-
ar.25 Þörunga- og grotframleiðsla
Mývatns er því undirstaða mest-
allrar framleiðslu smádýra í ánni.25
Hlutdeild bitmýs í botndýrafram-
leiðslu í útfalli Laxár var 95% þegar
hún var mest en 54% þegar hún var
minnst.19 Skýrist sá breytileiki af
reki úr Mývatni.17,34
Framleiðsla og mergð smádýra á
botni Laxár hefur gert ána að einni
mestu veiðiá í Evrópu og einstæðri
fuglaparadís, með meiri þéttleika
straumandar13,14,35 en aðrar ár og
ásamt Mývatni stærsta varpstað
húsandar15, en þessar endur eru
ekki annars staðar í Evrópu en á
Íslandi. Það er ekki síst fyrir fugla-
lífið sem Mývatn og Laxá var fyrsta
íslenska svæðið sem sett var á skrá
fyrir alþjóðlega mikilvæg votlendi
með staðfestingu Ramsarsamnings-
7. mynd. Svifagnir og fæða bitmýslirfa í Laxá þegar lítið er af leirlosi (Anabaena flos-aquae)
(1978) og þegar mikið er af því (1984). Hlutfallsleg samsetning svifagna og garnainnihaldi
lirfanna er mjög lík. Fæðugerðirnar eru (talið ofan frá): Vatnablómi (bláþörungar), græn-
þörungar, kísilþörungar og grot (lífrænar leifar.) – Proportional composition of the seston
in the River Laxá in 1978 and 1984 and in the gut content of S. vittatum larvae for the
same time. Gut content listed from above: Blue-green bacteria (Anabaena flos-aquae),
green algae, diatoms and detritus. Teikning úr grein Gísla Más Gíslasonar 1991.25
% 100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
% 100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
í flugnagildrum og afla á sóknar-
einingu urriða ári síðar (r = 0,73,
p<0,001, n = 23).17,34 Straumendur
og húsendur á ánni byggðu afkomu
sína á bitmýslirfum14,15,34,35 og fór
húsöndin á milli árinnar og Mý-
vatns eftir því hvort svæðið bauð
meira af mýi.15 Afkoma straumand-
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Orthocladius Eukiefferiella
In
ni
ha
ld
g
ar
na

A rir kísil örungar
Synedra
Epithemia
Fragillaria
Grot
8. mynd. Garnainnihald fjögurra Orthocladius consobrinus-lirfa í júní 1978 og átta
Eukiefferiella minor-lirfa úr Laxá í júní, ágúst og október 1978. Þessar fáu lirfur gefa
til kynna að grot og kísilþörungabrot séu uppistaðan í fæðu þeirra, en botn- og svifkísil-
þörungarnir Fragillaria, Epithemia og Synedra komu einnig fyrir. – The gut content of
four Orthocladius consobrinus larvae from June 1978 and eight Eukiefferiella minor
larvae from June, August and October 1978. The gut content of these few larvae indicate
that detritus and diatom shells dominate the food of the larvae, but epiphytic diatoms as
Fragillaria, Epithemia and Synedra aslo occurred.
79 1-4#loka.indd 92 4/14/10 8:51:01 PM