Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 30

Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 30
Náttúrufræðingurinn 30 blaðaskrifa og málaferla. Þau vöktu óskipta athygli þjóðarinnar, er segja má að hafi gert uppreisn gegn þess- um áformum, og lyktaði með setn- ingu laga um verndun Laxár og Mývatnssveitar 1974. Greinarhöfundur hafði um 1967 verið kosinn í náttúruverndarnefnd Akureyrar og Eyjafjarðarsýslu. Árið 1968 tók hann saman Memorandum um náttúruvernd í Eyjafjarðarsýslu, þar sem fjallað var um verndun ým- issa flokka landslagsmyndana, áa og vatna, sem og um verndun jarðvegs, gróðurs og dýralífs og lofts og lagar. Árið 1967 kom Hið íslenska nátt- úrufræðifélag á fót náttúruvernd- arnefnd, undir forsæti Jóns Baldurs Sigurðssonar, sem beitti sér fyrir því að fá hingað breska farandsýn- ingu um náttúruvernd í eigu British Council. Var hún til sýnis í Reykjavík um tíma, en síðan í Landsbanka- húsinu á Akureyri í byrjun mars 1969, á vegum Náttúrugripasafnsins þar, sem greinarhöfundur stýrði. Á sýningunni á Akureyri var listi þar sem áhugamenn um stofnun nátt- úruverndarsamtaka gátu skráð sig og komu um 40 nöfn á hann. Jafn- framt var hafist handa við að setja upp veggspjaldasýningu um nátt- úruvernd á Norðurlandi, með hlið- sjón af bresku sýningunni. Þar voru settar fram tillögur um eitt friðland í öllum héruðum fjórðungsins og útskýrðar með kortum og myndum. Í Ádrepu, sem birtist í Ársriti Ræktun- arfélags Norðurlands árið 1969,9 var fjallað um sama efni og kynnt 10 svæði sem sérstök ástæða væri til að friðlýsa, þ.e. Jökulsárgljúfur, Mý- vatnssveit að hluta, Flateyjarskagi, Héðinsfjörður og Hvanndalir, Þor- valdsdalur, Glerárdalur, Hraunsvatn og umhverfi í Öxnadal, Skagafjarðar- eyjar, Blöndugil og Hópssvæðið í Húnaþingi. Vorið 1969 var haldin ráðstefna í Reykjavík um gróðureyðingu og landgræðslu að frumkvæði Æsku- lýðssambands Íslands o.fl. aðila. Þar kom fram hugmynd um stofnun samtaka, er hlutu nafnið Landvernd – landgræðslu- og náttúruverndar- samtök Íslands og voru formlega stofnuð um haustið. Meginmark- mið þeirra var að vinna að aukinni landgræðslu og gróðurvernd og fræðslu um þau málefni. Þau voru byggð upp sem samtök félaga og félagasambanda sem fyrir voru á Íslandi og náðu þannig óbeint til alls landsins og mikils fjölda manna. Hvert félag eða samband skyldi til- nefna ákveðinn fjölda fulltrúa, eftir stærð þeirra, og senda á fundi og ráðstefnur Landverndar. Þeir nafnar, Hákon Bjarnason skógræktarsjóri og Hákon Guðmundsson hæstarétt- arlögmaður, voru frumkvöðlar að stofnun þessara samtaka. Forsagan Á fyrri hluta 20. aldar höfðu flest grannríki komið sér upp sérstökum lögum um náttúruvernd, og samtök almennings um það efni voru víða orðin til. Fáeinir íslenskir hugsjónamenn stungu niður penna um málið á árunum 1920–1930, svo sem Guðmundur Davíðsson og Ólafur Friðriksson. Í Bandaríkjum Norður-Ameríku höfðu stór svæði verið friðlýst sem national parks á 19. öld; með hliðsjón af þeim spruttu upp þjóðgarðar í mörgum löndum og m.a. var þingsvæðið forna á Þingvöllum friðlýst sem þjóðgarður í tilefni alþingishátíðar 1930. Það mál átti sér langan aðdraganda og hafði Guðmundur barist fyrir því í ræðu og riti allt frá 1913. Sú saga er ýtarlega rakin í ritgerð Páls Líndals, Stríð og friður, í afmælisriti Sigurðar Þórarinssonar 1982.6 Á þessum árum settu menn almennt jafnaðarmerki milli náttúruverndar og friðlýsingar (friðunar) lands eða lífvera og tók lagasetning og framkvæmd laga yfirleitt mið af því. Ólafur samdi bæklinginn Verndun árið 1926 en notar þar orðið náttúrufriðun „þar til einhver finnur upp annað betra“. Árin 1928 og 1929 vakti Guðmundur máls á því að koma á fót almennu náttúruverndarfélagi, með deildum um allt land og að stofnað yrði a.m.k. eitt friðland í hverri sýslu, en hvorugt hlaut neinar undirtektir.6 Árið 1932 tók Hið íslenska náttúrufræðifélag frumkvæði í þessum málum með skipun þriggja manna nefndar „til að vinna saman með öðrum félögum að náttúrufriðun“. Sama ár var fyrsta frumvarp til laga um náttúrufriðun og friðun sögustaða lagt fram á Alþingi, flutt af Magnúsi Jónssyni prófessor, og annað frumvarp um sama efni kom fram á þingi 1934. Þau dagaði bæði uppi án teljandi umræðna.6 Á sextugsafmæli Hins íslenska náttúrufræðifélags, 31. október 1949, flutti Sigurður Þórarinsson jarðfræðingur skeleggt erindi um náttúruvernd er síðan var flutt í útvarpi og birt í Náttúrufræðingnum 1950.7 Sigurður var orðinn þjóðkunnur og hafði kynnst náttúruvernd í Svíþjóð, og sá hversu við vorum aftarlega á merinni í þeim efnum. Í framhaldi af því var Sigurði falið að semja drög að nýju frumvarpi um náttúruvernd í samvinnu við Ármann Snævarr lagaprófessor. Það var lagt fram á Alþingi 1954 en varð ekki að lögum fyrr en árið 1956.6 Með þeim var sett á fót Náttúruverndarráð, skipað sjö mönnum, Sigurði þar á meðal. Það friðlýsti Eldey, Grábrókargíga, Rauðhóla við Reykjavík og Hveravelli á Kili á árunum 1960–1961,og beitti sér fyrir stofnun þjóðgarðs í Skaftafelli 1967. Einnig hafði ráðið afskipti af ýmsum framkvæmdum, m.a. af lagningu svonefnds Kísilvegar í Mývatnssveit 1966, og þá komst greinarhöfundur fyrst í kynni við starfsemi þess. Stofnun rannsóknastöðvar við Mývatn var einnig á döfinni hjá ráðinu á þessum árum. 79 1-4#loka.indd 30 4/14/10 8:48:52 PM
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.