Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Page 9

SPEGLUN OG SPEGILMYNDIR
einstakt kjörlendi fyrir þróun bandaríska kvikmyndaiðnaðarins og árið
1915 unnu þar rúmlega 15 þúsund manns og þaðan streymdi helmingur
allra kvikmynda sem framleiddar voru í Bandaríkjunum. Þriðja ástæðan
fyrir uppgangi bandarískrar kvikmyndagerðar var, að því sumir telja, fram-
lag leikstjórans og kvikmyndagerðarmannsins D.W. Griffiths.
Fræðimaðurinn Stephen M. Hart bendir á að næstum upp á eigin spýtur
hafi Griffith þróað og mótað hinn svokallaða Hollywood-kvikmyndastíl
og að með óþreytandi tilraunastarfsemi hafi hann áunnið sér viðurnefnið
„faðir kvikmyndatækninnar“.6 Aðrir fræðimenn eru hreint ekki á sama
máli og vilja gera meira úr fjölmenningarlegri samvinnu kvikmyndagerð-
arfólks í Hollywood á þessum mótunarárum.
Enn annað mikilvægt framlag bandarískra kvikmyndagerðarmanna til
þróunar kvikmyndagerðar á veraldarvísu er það sem kallað hefur verið
„order/disorder/order restored“-uppskriftin. Hún sækir forskrift sína í
ævintýri og þjóðsögur og myndar grunnstef þess sem gjarnan flokkast sem
„formúlumyndir eða -bókmenntir“. Uppskriftin felur í sér að kvikmynd
hefst á kynningu aðstæðna þar sem skipulag og jafnvægi ríkir. Tiltekinn
atburður eða aðgerð rýfur þetta jafnvægi og efnistök kvikmyndar snúast
um að koma á jafnvægi að nýju. Frásögninni lýkur á því að lausn finnst og
allt endar vel (e. happy ending). Ef það tekst ekki rofnar hringlaga form
frásagnarinnar og ringulreið ríkir.7
Annar veigamikill áhrifavaldur í þróun kvikmyndagerðar í Rómönsku
Ameríku var uppgangur sovéska kvikmyndaiðnaðarins í kjölfar rússnesku
byltingarinnar 1917. Orð Leníns um að kvikmyndin væri mikilvægust lista
réðu því að Sovéska kvikmyndastofnunin var sett á laggirnar en markmið
hennar var fyrst og fremst að þjálfa fólk til að festa á filmu fréttir og halda
markmiðum byltingarinnar á lofti.8 Sovésk kvikmyndaframleiðsla þessa
tíma var tæknilega álitin sú framsæknasta í veröldinni og kvikmyndir leik-
stjóra eins og Sergei Eisenstein báru vott um byltingarkenndar hugmyndir
um kvikmyndatækni og sviðsetningar. Frægustu myndir hans, Verkfall
(1924), Beitiskipið Potemkin (1925) og Október (1928), fjölluðu um hið
vandmeðfarna, óleysanlega og flókna, frekar en hið slétta og fellda eins og
6 Sama rit, bls. 12–16. Sjá ennfremur: Tom Gunning, D.W. Griffith and the Origins
of American Narrative Film, Urbana: University of Illinois Press, 1994, bls. 6.
7 Peter Lehman og William Luhr, Thinking about Movies: Watching, Questioning,
Enjoying, Oxford: Blackwell, 2003, bls. 150.
8 Jay Leyda, A History Of The Russian And Soviet Film, London: George Allen &
Unwin, 1960/1999, bls. 121–154. Sjá einnig upplýsingar á www.britannica.com.
9