Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Side 23

SPEGLUN OG SPEGILMYNDIR
23
legra tilfinninga og samkenndar, og hlutverk þeirra er að útskýra eða sýna
fram á rætur óréttlætis og ofbeldis. Þær fá áhorfandann til að setja sig í
spor sögupersónunnar. Á sama tíma er undirtónn þeirra gjarnan hápóli-
tískur og samfélagsgagnrýnin sem þar kemur fram dylst engum. Segja má
að um eins konar útskýringarmyndir sé að ræða því þær fjalla um raun-
verulega atburði og aðstæður. Þær gera meira en að lýsa og segja frá, því
aðstandendur þeirra eru í stöðu fræðimanna sem taka þátt í samfélagslegri
umræðu til að hafa áhrif.
Þótt þróun mála í Mexíkó hafi haldist í hendur við það sem gerst hefur
annarsstaðar í álfunni þá voru pólitískar og efnahagslegar aðstæður þar
um margt ólíkar því sem gerðist víðast hvar annars staðar í Mið- og
Suður-Ameríku. PRI-flokkurinn (Partido Revolucionario Institucional) komst
til valda eftir byltingu á þriðja áratug aldarinnar og hélt þeim til loka
tuttugustu aldar. Einskonar lýðræði var virkt og virðing var alla jafna
borin fyrir grundvallarlýðréttindum. Þó má geta þess að stúdentaóeirð-
irnar 1968 voru í Mexíkó brotnar á bak aftur þegar herinn var sendur á
vettvang og fjöldamorð framin á Tlatelolco-torgi. Rétt eins og í tilfelli
Brasilíu hefur kvikmyndagerð í Mexíkó blómstrað á síðustu tveim áratug-
um. Velgengni kvikmyndarinnar Kryddlegin hjörtu (Como agua para choco-
late), sem frumsýnd var árið 1993 og byggði á samnefndri skáldsögu Lauru
Esquivel, var til merkis um að umhverfið hafði breyst og að heimaiðnaður-
inn hafði náð fullum þroska.39 Í myndinni er tvinnað saman seiðandi
töfraraunsæi, kynlífi og listaukandi matargerð, og sögð saga þriggja systra
á tímum mexíkósku byltingarinnar. Bent er á nauðsynlega endurnýjun á
sögu- og sjálfsskilningi þjóðarinnar og myndin sló öll aðsóknarmet í
Mexíkó og Bandaríkjunum.
Hún sýndi átök milli nýrra tíma og gamalla þar sem stöðu kvenna voru
gerð góð skil. Fagurfræðileg umgjörð myndarinnar, texta- og tæknivinna
var einskonar tilraun til að endurskapa mexíkóska kvikmyndasögu, þar
sem sterk sagnahefð og viðurkenning á mexíkóskri bókmenntaarfleifð var
nýtt sem burðarás í kvikmyndum. Þótt færa megi rök fyrir því að myndin
haldi á lofti stöðluðum myndum af körlum og konum, sem og af Mexíkó
og Bandaríkjunum, þá tókst aðstandendum hennar að glæða hana nýju lífi
sem vakti athygli langt út fyrir álfuna. Fólk vildi vita hvað kæmi næst og
39 Skáldsagan kom út hjá Ísafold í íslenskri þýðingu Sigríðar Elvu Sigurðardóttur
árið 1992.