Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Page 31

31
LESIÐ Í TERRA NOSTRA
eru landafundir Spánverja í Vesturheimi og viðbrögð spænska konungs-
valdsins við þeim.
Terra nostra er langt og flókið verk eins og áður gat, tæpar átta hundruð
síður, og gerist á þremur tímabilum mannkynssögunnar: í náinni framtíð
eða 1999 (en bókin kom út árið 1974), á tímum landafundanna (16. öld) og
í Róm á dögum Tíberíusar keisara og krossfestingar Krists. Lang fyrir-
ferðarmestur er tími landafundanna. Þessi ólíku tímabil mynda samofna
heild í verkinu vegna þess að ákveðin form endurtaka sig með einum eða
öðrum hætti, aðallega þó í endurholdgun sömu persónu á ólíkum tímabil-
um og margskonar sögulegu hringferli. Nú þarf lesandi alls ekki að taka
endurholdganir textans bókstaflega til að bókin virki enda er iðulega um
að ræða eins konar bókmenntalegar týpur eða táknrænar persónur sem eru
samofnar textanum.
Terra nostra er skipt í þrjá hluta sem heita „Gamli heimurinn“, „Nýi
heimurinn“ og „Hinn heimurinn“. Þessir hlutar skiptast svo í 144 mis-
stutta kafla sem er fjöldi vistarvera í klausturhöllinni El Escorial á Spáni en
hún er ein af mikilvægustu táknmyndum bókarinnar. Grunnur verksins er
sögulegur. Þekktum persónum í menningu Spánar, bæði sögulegum og
bókmenntalegum, er stillt upp á sama vettvangi og löngu tímabili í sög-
unni þjappað saman. Persónum frá ólíkum tímabilum er slengt saman í
eina og atburðir sem gerast á mismunandi tímum eru látnir eiga sér stað
samtímis.
Fyrsti hlutinn gerist á Spáni að undanskildum forleik í París nútímans.
Filippus II. Spánarkonungur hefur útmáð síðustu leifar villutrúar í ríki
sínu, og látið reisa höllina í því tilefni. Þangað lætur hann flytja kistur allra
forvera sinna og gerir staðinn þannig að grafhýsi. Meðan á þessu stendur
rekur þrjá skipbrotsmenn, eins konar þrí-fara, að ströndum Spánar. Þeir
eru hirtir upp af ströndinni af ólíkum persónum og eru fluttir fyrir kon-
ung. Skipbrotsmennirnir eru fæddir með sex tær á fótum og krossmark á
bakinu. Þegar þá ber upp að ströndum Spánar eru þeir minnislausir. Örlög
þeirra ákvarðast af þeim sem hirðir þá upp af ströndinni og fylgir til kon-
ungs. Móðir konungs tekur þann fyrsta til sín og ferðast þau í svo búnum
vagni að dagsbirtan kemst aldrei þar inn. Í eftirdragi hefur hún kistuna
með líki síns ótrúa og fagra eiginmanns, Filippusar fagra.8 Annan skip-
brotsmanninn tekur Elísabet eiginkona konungs til sín. Hér er sú fræga
8 Hér gerir Fuentes hina frægu Juana la loca eða Jóhönnu vitskertu að móður
Filip pusar II. en hún var í raun amma hans.