Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Síða 35

35
heima. Þessi hluti er skrifaður af miklu hugarflugi og skáldlegum inn-
blæstri.
Annað dæmi um goðsöguleg efnistök er kannski það frumlegasta í bók-
inni. Eins og getið var gerist bókin á þrem ólíkum tímabilum. Það sem
tengir þessi tímabil er fæðing manna með krossmark á baki og sex tær á
hvorum fæti. Þrír þeir fyrstu með slík einkenni koma fram á tímum landa-
fundanna. Síðan margfaldast tala þeirra eftir vissum dulfræðilegum
útreikningum er þeir koma aftur fram á okkar tímum eða árið 1999.
Fuentes vinnur hér með þekkt minni í ákveðnum villutrúarkenningum því
að samkvæmt þeim fræðum átti sendiboði endurlausnarans að hafa þessi
teikn á bakinu.16 Og vissulega má líta á þessar mannverur sem líkamninga
villutrúar. En goðsöguleg stærð þeirra kemur í ljós við nánari athugun.
Eins og áður gat rekur þá minnislausa upp að ströndum Spánar og hlut-
verk þeirra ræðst af því hver hirðir þá upp. Hér má minna á að þeir eru
óskilgetnir synir Filippusar fagra, föður Filippusar II., og því hálfbræður
konungs. Einn þeirra, sá sem fylgdi Jóhönnu vitskertu, móður Filippusar
II., hreppir sömu örlög og Habsborgaraættin á Spáni, hann veslast upp í
eigin úrkynjun á konungagröfunum í El Escorial. Annar, sá er fylgdi
Elísabetu drottningu, verður Don Juan, flagarinn sem fór hamförum um
Norður -Evrópu eftir að Spánn hafði getið hann af sér, en hann átti eftir að
hafa afgerandi áhrif á menningu Norður-Evrópu.17 Hinn þriðji, sá er fór
sem pílagrímur til Vesturheims, var fylgdarmaður völvunnar Celestínu.
Hann endar sem Prómeþeifur í fjötrum „bundinn við stein, limlestur af
fálka sem rífur ekki í sig lifrina heldur handlegginn.“18 Þessari Próme-
þeifsmynd slær Fuentes saman við myndina af einhenta skáldinu, Cervantes.
Þetta er Prómeþeifur sem getur hvenær sem er slitið sig lausan og vaknað
til lífs.
Skipbrotsmennina, eða þrí-farana, má hugsa sér sem líkamninga nýrrar
aldar. Tími landafundanna er tími uppgjörs Evrópu við miðaldir en nýi
tíminn með áherslu á framtíðina er óskráð blað; minnisleysi þremenning-
anna er sterkt tákn fyrir það. Goðsögulega séð verða þeir táknmyndir þess
16 Norman Cohn fjallar um þetta í bók sinni The Pursuit of the Millennium, London:
Mercury Books, 1962, bls. 53–58.
17 Leikritaskáldið Tirso de Molina orti hann fram í leikriti sínu El burlador de Sevilla
y convidado de piedra (1630). Eftir það átti Don Juan eftir að koma fram í mörgum
verkum og má þar nefna leikritið Don Juan Tenorio eftir José Zorilla, leikritið Dom
Juan eftir Molière, óperuna Don Giovanni eftir Mozart og Don Juan eftir Byron.
18 Carlos Fuentes, Terra nostra, bls. 570.
LESIÐ Í TERRA NOSTRA