Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Blaðsíða 43

„ÞIÐ HLUSTIÐ ALDREI Á OKKUR“
43
unum sjálfum heldur í öllu landinu. Í tæpa öld hefur fjöldi farandverka-
manna ferðast fram og til baka milli Mexíkó og Bandaríkjanna og margir
þeirra hafa komið frá syðri fylkjum landsins. Þrátt fyrir það hefur ekki
skapast hefð í mexíkönskum bókmenntum hvað snertir þetta efni.7 Þessa
staðreynd má að miklu leyti rekja til miðstýringar og valdsins í Mexíkóborg.
Gífurlegt landflæmi norðurhéraðanna, og þar með landamæranna, er óra-
fjarri höfuðstaðnum þar sem mikilvægar ákvarðanir, sem varða allt landið,
hafa löngum verið teknar. Það er líkt og að landamærin og norðurhéruðin
hafi gleymst í menningarumræðunni í gegnum tíðina. Þau hafa verið eins
konar jaðarsvæði sem ekki hefur þótt áhugavert, annars flokks Mexíkó
þar sem áhrif nágrannans í norðri hafa þótt of mikil og spillt mexíkönskum
anda.8 Hin svonefnda myrka sögusögn – la leyenda negra – um landamærin
og byggðir þeirra, sem varð til í kringum bannár Bandaríkjanna 1918–1933
og dregur upp mynd af þeim sem eyðimörk í orðsins fyllstu merk ingu,
hvílir enn þungt yfir þessu svæði. Samkvæmt henni byggðust þéttbýlis-
kjarnarnir við landamærin upp í kringum skemmtanaþarfir Banda-
ríkjamanna sem flykktust suður yfir mörkin til að stunda drykkju, veðreið-
ar, spilavíti og vændishús – og hefur því helsta hlutverk landa -
mæra borganna snúist um að sinna þessum þörfum. Á síðari tímum hefur
smygl á eiturlyfjum og fólki orðið hluti af sögninni sem og ímyndin um
landamærin sem allsherjar stoppistöð fyrir farandverkamenn frá syðri
fylkjum Mexíkó sem ólmir vilja komast til fyrirheitna landsins.9 Óhætt er
7 Viðfangsefni sem ganga eins og rauður þráður í gegnum mexíkanskar bókmenntir
síðustu aldar eru mexíkanska byltingin 1910–1920 og atburðirnir sem áttu sér stað
á Tlatelolco-torgi í Mexíkóborg árið 1968 þegar stjórn landsins lét skjóta á frið-
samleg mótmæli og hundruð ungmenna létust. Það gerðist aðeins fáeinum dögum
fyrir setningu Ólympíuleikanna í borginni.
8 Hin hrjóstrugu norðurhéruð hafa jafnan þótt ógnvekjandi vegna þess að þar voru
heimkynni flökkuindíána. Spánverjum tókst aldrei fyllilega að leggja svæðið undir
sig. Orð José Vasconcelos um eðli íbúa „norðursins“ frá árinu 1915 eru athyglis-
verð en hann átti stóran þátt í mótun þjóðarvitundar landsmanna. Í minningabók-
um sínum segir hann norðanmenn vera „grófa og frumstæða eins og landið sem
þeir byggja; en þá skortir ekki eðlislæga góðmennsku og sanna áræðni“ (Manuel
Ceballos Ramírez, „La invención de la frontera y del noreste histórico“, Memorias
de la Academia Mexicana de la Historia correspondiente de la Real de Madrid, XLII,
México, D.F.: 1999, bls. 198). Sjá einnig grein Jorge A. Bustamante um yfirlæti
höfuðborgarfólks gagnvart íbúum landamæranna: „Etnocentrismo chilango“,
Milenio Diario, 15. mars 2004.
9 Áþekkar hugmyndir um landamærin hafa einnig verið við lýði í Bandaríkjunum og
eru enn. Þau hafa þótt hættuleg og ógnvekjandi enda ráði siðspilling og óreiða þar
ríkjum.