Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Síða 97

97
HUGO CHÁVEZ – HINN STERKI MAÐUR
Chávez hafði notað á svo eftirminnilegan hátt í sjónvarpsávarpi sínu eftir
stjórnarbyltinguna misheppnuðu árið 1992, áttu ekki lengur við.
Tveggja flokka kerfi kalda stríðsins
Stjórnarbyltingar í Rómönsku Ameríku hafa verið tíðar á 20. öldinni, en
engu að síður virtist hin mislukkaða bylting sem Chávez leiddi árið 1992
hafa komið á óvart. Skýringa er ef til vill að leita í sögu Venesúela en engin
meiri háttar átök brutust þar út öll kaldastríðsárin, ólíkt því sem varð
meðal nágrannaþjóðanna á borð við Kólombíu og lýðveldi Mið-Ameríku.
Þar sátu oft á tíðum veikar borgaralegar stjórnir sem voru ófærar um að
stilla til friðar þegar hægrisinnaðir stjórnarherir og vinstrisinnaðir skæru-
liðahópar tókust á.7 Auk þess höfðu íbúar Venes úela allt frá árinu 1960
búið við lýðræði í einhverri mynd, sem aðrar þjóðir Rómönsku Ameríku
höfðu lengi öfundað þá af. Tilraun Chávez til byltingar vakti því óskipta
athygli. Gat það verið að hið öfundsverða lýðræðiskerfi Venesúela væri úr
sér gengið? Hvernig mátti það vera? Til að svara þessum spurningum þarf
að skoða nánar hvernig tveggja flokka kerfið í Venesúela var byggt upp og
við hvaða aðstæður það varð til.
Herforingjastjórnir voru ráðandi afl í Venesúela frá upphafi 20. aldar
og fram til loka ársins 1958. Þá fóru fram þingkosningar og komu leiðtog-
ar þriggja stjórnmálaflokka sér saman um að virða útkomu þeirra hver svo
sem hún yrði og vinna saman að því að viðhalda lýðræði. Hugðust flokk-
arnir koma á umbótum í félags- og efnahagsmálum, en það var jafnframt í
fyrsta sinn í sögu landsins sem ólíkir flokkar komu sér saman um slíkar
umbætur. Auk þess ætluðu flokkarnir að deila með sér völdum í fullu
samræmi við atkvæðafjölda með það fyrir augum að allir hefðu aðgang að
stjórnkerfinu. Síðan átti að nútímavæða herinn og tryggja hagsmuni kirkj-
unnar. Varla þarf að taka fram að þetta samkomulag þótti fela í sér mikil
nýmæli og varð það þekkt undir nafninu Pacto de Punto Fijo, eða Punto
7 Mikið hefur verið skrifað um blóði drifna sögu kalda stríðsins í Rómönsku
Ameríku. Sjá t.d. Jorge G. Castaneda, Utopia Unarmed. The Latin American Left
after the Cold War, New York: Vintage Books, 1994; Thomas E. Skidmore og Peter
H. Smith, Modern Latin America, 3. útg., New York: Oxford University Press,
1992; Walter Lafeber, Inevitable Revolutions. The United States in Central America,
New York: W.W. Norton & Company, 1984; Ignacio Sosa (ritstj.), Insurrección y
Democracia en el Circuncaribe, México: Universidad Nacional Autónoma de
México, 1997.