Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Side 161

161
auður Ingvarsdóttir
Margkunnugar konur og óborin börn
Úr kvenlegum reynsluheimi á miðöldum
Inngangur
Margkunnugar eða fjölkunnugar konur koma víða við sögu í fornum text-
um. Hvaða þekkingu höfðu þær yfir að ráða? Var fjölkynngi þeirra og
margkunnátta eintóm forneskja eða af lærðum rótum? Í Landnámu segir af
„margkunnandi“ ambátt sem fengin var til þess að varðveita „óborið“
barn. Starf hennar hefur greinilega verið konum nytsamt því hún var keypt
dýru verði til þess að þjónusta Þuríði, tengdadóttur landnámskonunnar
Auðar djúpúðgu. Óneitanlega koma manni í hug yfirsetustörf enda voru
yfirsetukonur oft fengnar til að sinna börnum eftir fæðingu. Ýmsir fræði-
menn hafa líka látið sér detta það sama í hug. En hver var kunnátta
ambáttarinnar dýru við umönnun á „óbornu“ barni? Hvað er átt við með
óbornu barni? Hvert var hlutverk ambáttarinnar og þekking á ástandi
barnsins? Þessi litla frásögn hefur vakið forvitni fólks um starf hinnar eftir-
sóttu ambáttar. Hér verða skoðaðar hugmyndir fræðimanna um merkingu
orðsins óborinn en fjölmargir hafa velt vöngum yfir því. Helstu skýringar
manna hafa lotið að burði á barni í fang föður og hins vegar að því að
barnið hafi ekki fæðst á venjulegan hátt, heldur með skurðaðgerð. Viðtekn-
um skýringartilraunum verður hafnað og því haldið fram að með orðinu
óborinn sé verið að vísa til meðgöngutímans, sem ekki hafi verið nægjan-
lega langur í tilfelli barnsins umtalaða. Almenn orðanotkun eins og „bera
barn undir belti“ gefur til kynna virka þátttöku kvenna í ferlinu. Ef barnið
er óborið (af konunni) þýðir það sem sagt að konan hefur ekki gengið fulla
meðgöngu með burðinn. Jafnframt þessu verður skoðuð önnur merking
orðsins óborinn og athugað hvort hún sé af sömu rót. Hér er átt við óbor-
Ritið 1/2009, bls. 161–178