Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Síða 190

RóbERT H. HaRaldSSon
190
ekki viljað koma fram undir nafni. Hins vegar hefur hann leitast við að
sýna að frelsisverndarrök nái til teikninganna, mönnum sé frjálst að birta
slíkar teikningar, þær séu til dæmis ekki ærumeiðandi.21 Og þessum tvenns
konar rökum má ekki rugla saman.
Meckl hafnar fyrri viðleitni Rose berum orðum, að ástæða birtinganna
sé stuðningur við prentfrelsi. Hann telur, eins og við sáum, að ákvörðun
Rose um birtingu teikninganna þjóni stríðsrekstri Dana; hitt sé yfirvarp að
vísa til prentfrelsisbaráttu. En fyrir þessari óvægnu gagnrýni færir Meckl
engin rök. Hann staðhæfir einungis að teikningarnar „smellpass[i] við
hefðbundna notkun skopteikninga í stríði“ (132) og vísar á eina heimild
neðanmáls. Hann gerir því enga tilraun til að vega og meta ástæðurnar
sem Rose gefur fyrir birtingu teikninganna. Ofangreindir baráttumenn
prentfrelsis á Vesturlöndum gefa svipaðar ástæður fyrir baráttu sinni og
Rose nefnir. Eitt viðfangsefni Mills í Frelsinu er til dæmis að afhjúpa
hvernig óttinn við almenningsálitið geri menn fráhverfa því að tjá skoð-
anir sínar og lifa lífinu samkvæmt eigin sannfæringu.22 Og því má bæta við
að síðan á fyrri hluta tuttugustu aldar hefur andóf gegn sjálfsritskoðun öðl-
ast sérstakt vægi í prentfrelsisbaráttu, ekki síst vegna undirgefni mennta-
manna við alræðishyggju og þeirri sjálfsritskoðun sem henni óhjákvæmi-
lega fylgdi.23 Það er því miður að Meckl skuli ekki leggja mat á hvort
ástæður Rose standist skoðun.
Ef Meckl á hins vegar við að frelsisverndarrök nái ekki til dönsku teikn-
inganna þar sem hefðbundið prentfrelsi sé ekki algert og án undantekn-
inga, þá höfum við að minnsta kosti skýra forsendu til að bera saman mál-
flutning verjenda teikninganna annars vegar og afstöðu frumherjanna í
baráttunni fyrir prentfrelsi á Vesturlöndum hins vegar. Vandinn hér er
hins vegar sá að Meckl lætur ekki reyna á slíkan samanburð. Hann notar
orðalagið „prentfrelsi prentfrelsisins vegna“, eða skylt orðalag, bæði til að
vísa til þeirrar skoðunar að prentfrelsi hafi gildi í sjálfu sér, það þurfi ekki
að réttlæta með tilvísan til annarra gilda, og að það sé algert og án undan-
tekninga. Og hann færir engin rök fyrir því að algert prentfrelsi sé for-
21 Sjá til dæmis: Flemming Rose, „Why I Published Those Cartoons“, The Washing-
ton Post, 19. febrúar 2006, http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/
article/ 2006/02/17/AR200621702499.html (sótt 15. maí 2009).
22 Sjá einkum annan og þriðja kafla Frelsisins.
23 George Orwell gegnir lykilhlutverki í þessari baráttu. Sjá sérstaklega grein hans
„The Prevention of Literature“ (ýmsar útgáfur) þar sem hann ræðir m.a. um
viðbrögð samtímahöfunda við Areopagitica Miltons.