Skagfirðingabók - 01.01.1982, Blaðsíða 39
NÍUNDI ÞÁTTUR.
Hversu há var tíundin í hverjum hrepp, hversu margir skatt-
bcendur og hve mikið aukaútsvar, allt fyrir 10 árin seinustu, frá
1862.
1. grein.
Lausafjártíundin er og hefur ávallt verið byggð á framtali
fjáreiganda. Eftir Gissurarstatútu* var framtali hagað svo, að
sjálfur skyldi hver virða fé sitt eður leggja í tíund, og átti til
tíundar að telja mest allan fjárstofn, bæði kvikfé og dauða muni,
svo og fjárheimtur, að skuldum frádregnum. Þessi tilhögun
hefur að nokkru leyti verið numin úr lögum, og við venjuna er
hún að öllu úrgildi gengin. Með tíundarreglugjörðinni frá 1782
er hreppstjórum fenginn sá starfi að leggja fé í tíund eftir
framtali fjáreiganda, og hefur sama reglugjörð gefið tilefni til
þeirrar venju, að til tíundar eru nú aðeins taldar þær fjártegundir,
sem þar eru til dæmis teknar um tíundarálagning, það er að
segja, auk kvikfjárins, tvær tegundir af dauðum munum, og er
önnur þeirra skipastóll og annar sjávarútvegur, hið eina af
dauðum munum, sem nú er til tíundar talið. Aftur á móti eru
skuldir nú eigi dregnar frá upphæð tíundarfjárins.
Tíundargjörð er því nú á tímum hagað á þann hátt, að hver
framteljandi skýrir hreppstjóra frá skepnueign sinni og skipastól,
og eftir þeirri skýrslu leggur hreppstjóri féð í tíund, án tillits til
þess, hvort framteljandi á að öðru leyti mikið eður lítið, eða
hvort á honum hvíla skuldir nokkrar eður engar.
Fyrir því, að skýrsla framteljanda sé sönn, er lítil sem engin
trygging önnur en drengskapur sjálfs hans, og verður þó eigi
* Hér er átt viö Gissur biskup ísleifsson, er átti mestan þátt i setningu tiundarlaga
1096 eða 1097.
37