Skagfirðingabók - 01.01.2014, Qupperneq 143

SAGA AF SLEÐA
143
sem menn kynntust þegar herinn kom
með tæki sín og tól. Meðal þeirra voru
beltadráttarvélar, með eða án ýtutannar.
Þrýstingur jókst á að auka framleiðsl-
una, enda varð mikill skortur á ýmsum
landbúnaðarvörum með vaxandi þétt-
býlismyndun, og þurfti að flytja margar
vörur inn erlendis frá á árunum fyrir stríð.
Eftir að það skall á tók fyrir allan slíkan
innflutning. Afkastagetu landbúnaðarins
voru þó takmörk sett vegna skorts á
innlendu gróffóðri, sem aftur kallaði á
aukna túnræktun og heyöflun. Íslendingar
tóku því jarðýtunum fegins hendi og
nýttu þær ekki síst til túnræktar samhliða
því sem skurðgröfur voru fengnar til að
ræsa fram votlendi og gera það hæft til
ræktunar. Búnaðar- og ræktunarsambönd
höfðu víða verið stofnuð og þau gengust
mörg hver fyrir kaupum eða keyptu sjálf
þessi tæki, auk þess sem Vélasjóður ríkis-
ins keypti og átti flestar skurðgröfurnar,
einkum framan af. Jafnframt var unnið
með mörgum þessara tækja að því að ýta
upp vegum og stuðla þannig að því að þeir
yrðu lengur færir að vetrum. Yfir vetrar-
mánuðina var hinsvegar ekki um margt
að ræða af verkefnum fyrir ýturnar og
tíminn reyndar mest notaður til viðhalds.
En fljótlega áttuðu menn sig á að ýturnar
voru vel nothæfar til að ryðja snjó af
vegum, þótt þær þættu efalítið hægvirkar
til þeirra hluta í dag. Það komu þó að
sjálfsögðu tímar þegar snjóalög urðu svo
mikil að jafnvel ýturnar réðu ekki við þau,
þótt afkastamiklar væru miðað við hand-
verkfærin sem landsmenn höfðu ein haft
um aldir.
Veturinn 1948–1949 reyndist afskap-
lega snjóþungur víða um land, einkum
norðanlands. Samgöngur urðu nánast
óleysanlegt vandamál víða um sveitir og
gríðarlegum erfiðleikum háð að sinna
nauðsynlegum flutningum. Ekki síst kom
það niður á mjólkurflutningum, sem og
aðdráttum á rekstrarvörum til bænda.
Þarna kom líka í ljós, sem marga hafði svo
sem grunað, að svo mikill gæti snjórinn
og skafrenningurinn orðið að jafnvel
jarðýturnar hefðu ekki undan. Einhverjum
kom því til hugar að lausn gæti falist í því
að í stað þess að nota ýturnar til að grafa
sig niður á fast, yrðu þær notaðar til að
troða slóð ofan á snjónum og mjólkin og
annar flutningur settur á sleða sem ýturnar
yrðu látnar draga eftir troðningunum. En
þá vantaði sleðana.
Sleðar hannaðir og smíðaðir
ÍSLENSKIR iðnaðarmenn eru hugvits-
samir og fljótir að finna lausnir á
vandamálum af ýmsu tagi. Á Sauðár-
króki hafði árið 1947 verið sett á stofn
bifreiða- og vélaverkstæði og stóð Kaup-
Ekki er skrásetjurum kunnugt um gamla
ljósmynd af sleða þeim sem grein þessi fjallar
um meðan hann þjónaði hlutverki mjólkur-
flutningatækis. Þessi mynd er frá Akureyri
og sýnir jarðýtu fara með sleðaæki úr bænum,
hlaðið varningi og tómum mjólkurbrúsum.
Ljósm.: Eðvarð Sigurgeirsson. Minjasafnið á Akureyri.