Skírnir - 01.04.2001, Blaðsíða 12

Frá ritstjórum
Að fornu skilgreindu Grikkir sig út frá greinarmuni eigin menningar og
annarrar. Þá urðu til tveir hópar, Grikkir og útlendingar, öðru nafni barbar-
ar. Þannig gegndu útlöndin því hlutverki að móta eða afhjúpa sérkenni og
sjálfsskilning. Frá fyrstu tíð hafa útlönd verið íslendingum, sem og öðrum
þjóðum, mikilvæg af sömu sökum. Með því að kanna birtingarmyndir hins
erlenda í eldri og yngri heimildum getum við betur greint hvaða augum við
sjáum og höfum séð okkur sjálf. En útlönd og okkur sjálf má vitaskuld
rannsaka á annan hátt. Útlöndin má kanna sem vettvang okkar og sem upp-
sprettu hugmynda okkar. Að þessu sinni fjalla flestar greinar Skírnis um
tengslin á milli hins íslenska og hins erlenda. Steinunn Inga Óttarsdóttir
kannar skrif tveggja alþýðumanna frá 18. öld sem héldu reisubækur og
ferðuðust alla leið til Kína. Hún dregur upp sjálfsmynd þeirra eins og hún
birtist í skrifum um útlenska siði. En í augum útlendinga getur Island
einnig orðið að hálfgerðum Austurlöndum, í senn fjarlægt og kunnuglegt.
Um þetta fjallar Jón Yngvi Jóhannsson í grein sinni um viðtökur dansk-
íslenskra bókmennta í Danmörku á fyrstu áratugum 20. aldar.
Á fyrstu öldunum eftir siðskipti fólst lærdómur einkum í klassískum
menntum. Sigurður Pétursson leggur mat á það hvort lærðustu konur ís-
lenskar hafi náð máli ef þær eru metnar út frá Iærdómsviðmiðunum evr-
ópskra húmanista á þessum öldum. Bókmenntasaga íslendinga var fyrst
færð í letur á latínu á 18. öld og gerir Gottskálk Þór Jensson grein fyrir
framlagi Jóns Þorkelssonar til þeirrar sögu. Um aldamótin 1900 stóðu Vest-
ur-íslendingarnir Margrjet J. Benedictsson og maður hennar, Sigfús B.
Benedictsson, að útgáfu tímaritsins Freyju. Kirsten Wolf gerir þessu kven-
réttinda- og bókmenntatímariti skil í grein sinni. Davíð Logi Sigurðsson
fjallar um áhrif sambandslagasamningsins frá 1918 á tilraunir íra til að öðl-
ast fullveldi. Skírnismál Sigurðar Kristinssonar snerta einnig Island og út-
lönd. Hann ræðst gegn hefðbundnum sjálfstæðisrökum fyrir varðveislu ís-
lenskunnar en leggur önnur til. Birgir Hermannsson gerir hins vegar að
umtalsefni orð forseta lýðveldisins um nýtt lýðræði og leitast við að skerpa
skilning á þeim hugtökum sem eru notuð í umræðunni um það efni.
Kristni á Islandi er mikið verk sem tveir sagnfræðingar, Lára Magnúsar-
dóttir og Páll Björnsson, ræða í greinum um bækur, en Hannes Hólm-
steinn Gissurarson skrifar ritdóm um tilvitnanasafn Tryggva Gíslasonar.
Skáld Skírnis er Kristján Karlsson og birtast eftir hann nokkur ný Ijóð.
Gunnar Harðarson fjallar um málverk Eggerts Péturssonar sem er mynd-
listarmaður tímaritsins.
Svavar Hrafn Svavarsson og Sveinn Yngvi Egilsson