Skírnir - 01.04.2001, Blaðsíða 78

72
SIGURÐUR PÉTURSSON
SKÍRNIR
álfunni létu lærðar konur enn að sér kveða og nægir í því sam-
bandi að minnast á bréfritarann kunna Madame de Sévigné
(1626-1696) í Frakklandi og Önnu-Maríu van Schurman (1607-
1678) í Hollandi sem þótti einhver mesta lærdómskona sinnar
samtíðar. Allar áttu þær konur sem hér hefur verið minnst á það
sammerkt að vera úr yfirstétt eins og vonlegt er. Einungis þar voru
aðstæður sem leyfðu konum að mennta sig vel og gerðu þeim
kleift að leggja stund á fagurbókmenntir, lesa fræðirit og fást við
skriftir.
Gynœceum - kvennabókmenntasaga
A endurreisnartímanum verður til sérstök tegund fræðslubók-
mennta sem kalla mætti kvennabókmenntasögu, þar sem taldar
voru upp konur sem sýnt höfðu kunnáttu á sviði lærdóms og bók-
mennta. Þessi tegund nefndist gynceceum á latínu sem er komið af
gríska orðinu yvvccvceiov er merkir vistarverur kvenna eða
kvennadyngja. I gynæceum-ritum er oft vísað til ítalska endur-
reisnarmannsins Boccaccios (1313-1375) sem upphafsmanns þess-
arar bókmenntategundar, en hann samdi rit á 14. öld um frægar
konur, De claris mulieribus, og hafði hann sótt hugmynd sína til
ævisagna fornaldarhöfundarins Plútarkosar (um 46 - eftir 120).
Gynreceum-rit voru samin víða um Vesturálfu og stóð ritun þeirra
í hvað mestum blóma um miðja 17. öld en lauk seint á 18. öld. Rit
þessi voru framan af oftast samin á latínu en þegar fram liðu
stundir urðu þjóðtungur algengari. Samkenni þessara rita er
skipuleg framsetning efnis, þar sem konur eru t. d. taldar upp í
stafrófsröð, og gerir þetta verkin að einkar góðum uppsláttarrit-
um.
A Norðurlöndum voru samin þó nokkur rit þessarar tegundar
um menntakonur þótt einungis verði minnst á eitt þeirra hér. Er
það ritið Gynæceum Daniæ Litteratum (Kvennabókmennta-
dyngja Danmerkur) eftir Danann Albert Thura (1700-1740), sem
birtist á prenti í Altona árið 1732. I ritinu telur höfundur upp í
stafrófsröð 125 konur ættaðar úr löndum sem þá lutu Danakon-
ungi. Flestar þessara kvenna lifðu á 17. og 18. öld en þó getur höf-