Skírnir - 01.04.2001, Qupperneq 118

112
GOTTSKÁLK Þ. JENSSON
SKÍRNIR
um fræðimönnum og við miðlun þeirra gegna prestlærðir íslend-
ingar lykilhlutverki. Þeir eiga, eða geta útvegað, handrit og geta
þýtt efni þeirra fyrir erlenda lærdómsmenn.
Hér gætir athyglisverðs misræmis í texta Jóns og texta Sibberns.
Þegar Jón hvetur erlenda lærdómsmenn til þess að koma á bók-
menntalegu viðskiptasambandi (commercia literarum) við prest-
lærða landa sína, sem ekki séu óþekktir lærðum mönnum í Kaup-
mannahöfn, segir hann að þeir muni „ef til vill“ (forte) vilja selja
góð og forn handrit fyrir aðrar bækur sem þeir hafa þörf fyrir, og
senda þýðingar með. Sibbern kveður aftur á móti öllu sterkara að,
því hans Islendingar láta „fúslega“ (libenter) af hendi handrit sín
fyrir prentaðar bækur. Breytingin á þessu eina orði virðist afhjúpa
Sibbern sem fulltrúa menningarlegrar nýlendustefnu. En Jón og
Sibbern virðast sammála um það að íslenskir lærdómsmenn eigi að
gera dönskum og þýskum lærdómsmönnum til hæfis og hagnýta
sér áhuga þeirra á íslenskum fræðum. Sú leið virðist vænlegust til
þess að þeir öðlist virðingu hins lærða heims.
Islensk fornrit eru orðin „fjársjóðir“ (thesauri), og lærðir Islend-
ingar hafa áttað sig á þessu og vilja að einhverju leyti ráða yfir auð-
æfunum og nýtingu þeirra. Kannski er það þess vegna sem þeim
finnst svo mikilvægt að telja erlendum fræðimönnum trú um að
þeir geti alls ekki lært íslensku. Þessi metnaður Islendinga fyrir
hönd móðurmálsbókmenntanna, að fá þær viðurkenndar sem ígildi
latneskra bókmennta, ber raunar stundum svip af nokkurri tæki-
færismennsku. Árni Magnússon segir t. d. í bréfi til landa síns árið
1729 um íslensku sögurnar að „margt se mælge og heimska i þeim,
hellst þeim sem um Island höndla“.27 Við annan tón kveður þegar
samið er um verð, virði og virðingu bókmenntanna við útlendinga.
7. Ævi Nicolaus Petrus Sibbern eftir 1725
Hvað dreif á daga Sibberns næstu árin eftir að Jón yfirgaf
Gluckstadt í september 1725 og hvernig stóð á því að Idea Historiae
Literariae Islandorum kom ekki út fyrr en 35 árum síðar og þá í
27 Jón Margeirsson 1975:148.