Skírnir - 01.04.2001, Blaðsíða 56

50
JÓN YNGVI JÓHANNSSON
SKÍRNIR
Gunnar lýsir hér því sem síðar hefur verið kennt við „tvísýni",
en það einkennir stöðu höfunda sem skrifa á öðru máli en móður-
málinu og taka sér þannig stöðu á mörkum tveggja menningar-
heima, með útsýni til beggja átta.45 Sjálfskipuð útlegð Gunnars í
Danmörku gefur honum að eigin mati einstaka sýn á Island, hann
hefur þekkingu og skilning á íslenskum aðstæðum sem ekki eru
gefin nema innfæddum, en um leið hefur hann öðlast fjarlægð á
þessar aðstæður sem gerir hann gagnólíkan þeim höfundum sem
skrifa á íslensku og ala aldur sinn á Islandi.
I ritdómum um þetta fyrsta prósaverk Gunnars á dönsku
koma strax í ljós nokkur stef sem gagnrýnendur taka hver upp eft-
ir öðrum. Það sem er mest áberandi, einkum um fyrstu tvær sög-
urnar í bálknum, Ormar Orlygsson og Den danske Frue paa Hof,
er krafa um að sögur Gunnars séu fyrst og fremst upplýsandi, lyk-
ilorðið í mörgum dómanna er „Skildring" eða lýsing. Gildi verk-
anna er aðallega fólgið í lýsingu á íslenskum aðstæðum, menning-
arlegum og félagslegum. Slík lýsing virðist, a.m.k. að mati sumra
gagnrýnenda, vera nægilegt markmið fyrir Gunnar. Þannig segir í
nafnlausum ritdómi í Randers Dagblad:
Hinn ungi íslenski rithöfundur, Gunnar Gunnarsson, sem hingað til hef-
ur verið þekktur sem ljóðskáld, reynir í þessari bók fyrir sér sem skáld-
sagnahöfundur. Tilraunin heppnast ekki allskostar. Bókin hefst á breiðri
þjóðarlýsingu [Folkeskildring] frá íslandi sem virðist trúverðug og byggð
á þekkingu og er þess vegna áhugaverð. Hefði öll bókin verið skrifuð í
sama anda hefði hún, einungis vegna þessara lýsinga, verið mjög áhuga-
verð.46
Gallinn á fyrsta bindi Sögu Borgarættarinnar er að mati ritdómar-
ans sá að Gunnar hættir sér með sögupersónu sína til Danmerkur
og þar fatast honum flugið, enda hlýtur nútíminn að vera honum
framandi sem Islendingi: „Ef Hr. Gunnarsson vill ekki halda sig
við ljóðlistina, þar sem hann er nokkurs megnugur, ætti hann að
minnsta kosti að halda sig við íslenskar aðstæður sem hann þekk-
45 Sjá um tvísýni af þessu tagi Rúnar Helga Vignisson 1995; einnig Rushdie 1991;
Bhabha 1994.
46 Randers Dagblad 1912.