Skírnir - 01.04.2001, Blaðsíða 160

154
DAVÍÐ LOGI SIGURÐSSON
SKÍRNIR
ustu, þ.e. voru ekki í anda kröfunnar um lýðveldisstofnun á ír-
landi. Niðurstaðan í viðræðunum varð reyndar nokkuð í anda
kenninga Griffiths en eins og áður hefur komið fram vildi hópur
lýðveldissinna ganga mun lengra og brigsluðu þeir Griffith og
Michael Collins - en þeir tvímenningar fóru fyrir írsku sendi-
nefndinni - um landráð. Erfitt er hins vegar að sjá að hægt hefði
verið að ná betri samningum.44
Eins og áður segir fjallaði dagblaðið The Glasgow Herald um
sáttmála Islands og Danmerkur sama dag og The Irish Times. Seg-
ir leiðarahöfundur þess að með samningnum hafi íslendingar
hlotið sambærileg sjálfsforráð og írar hlytu, gengju þeir að tilboði
sem Bretar höfðu þá nýlega gert þeim. Sá grundvallarmunur væri
hins vegar á aðstæðum íslands og írlands að írland væri næsti ná-
granni Bretlands en ísland væri víðsfjarri öðrum löndum, aðskilið
frá Evrópu af úfugu Atlantshafinu.45
Loks var gerður samanburður á íslandi og írlandi í blaðinu
The Birmingham Post, 12. september 1921. Leiðarahöfundur þess
segir samanburðinn eftirtektarverða viðbót við þau réttarsögulegu
dæmi erlend - eins og skrif Arthurs Griffith um írland og Ung-
verjaland - sem nefnd hefðu verið til sögunnar á írlandi frá því
írar tóku að krefjast frekara frelsis frá Bretum. Klykkt er út með
því að segja að samanburðurinn hafi vakið umtalsverðan áhuga
manna þótt auðvitað væri ekki auðvelt að meta hvort hann gæti
haft nokkur áhrif á niðurstöðuna.46
Hér er rétt að nefna að ritstjórar The Glasgow Herald eru þeir
einu sem sannanlega höfðu komist í kynni við bækling Alexand-
44 Sjá t.d. J. J. Lee, Ireland 1912-1985, bls. 50-54. Eftir á að hyggja er ljóst að með
því að samþykkja að ganga til samninga höfðu írar í raun gengist við því að þeir
myndu ekki ná sínum ítrustu kröfum fram heldur yrðu að sætta sig við mála-
miðlun, þ.e. samkomulag sem yrði svipað því sem Lloyd George bauð þegar í
júlí.
45 „Ireland and Iceland", The Glasgow Herald 10. september 1921.
46 The Birmingham Post rekur því næst hvaða skyldur og réttindi ísland og Dan-
mörk hafi, að gagnkvæmur ríkisborgararéttur og sérstök viðskiptavild sé í gildi
milli þjóðanna, Danmörk fari með utanríkismál fyrir hönd íslendinga nema
annað sé ákveðið og að samningurinn sé uppsegjanlegur eftir 1940. Almennt
stjórnarfar á Islandi er rakið stuttlega, kosningareglur og ákvæði um skyldur
þingmanna. Sjá „Ireland and Iceland“, The Birmingham Post 12. september 1921.