Skírnir - 01.04.2001, Blaðsíða 151

SKÍRNIR
SAMBANDSLAGASAMNINGUR ...
145
brjósti heldur misnotaði sér aðstæður í pólitískri refskák um völd,
áhrif og eignir. Saga frændþjóðanna tveggja, Islands og Irlands,
sýndi þetta svart á hvítu að hans mati. Með boði sínu til íslendinga
um að flytja þá til Jótlandsheiða hefði danska stjórnin t.d. haft
önnur og undirförulli áform í huga; hún ágirntist nefnilega landið
sjálft sem þrátt fyrir hörmungarnar var enn nokkurs virði. Islend-
ingar hefðu hins vegar gert sér ljóst að með því að þekkjast boð
dönsku stjórnarinnar væru þeir ekki aðeins að gefa eftir þá litlu
sjálfstjórn sem þeir enn nutu, heldur einnig að láta af hendi land-
spildur sínar.15
Þó var það svo að háttalag Dana á íslandi var harla ljúfmann-
legt miðað við óstjórn Breta á Irlandi í aldanna rás. Einkum átti
þetta við um viðbrögð þeirra við hungursneyðinni miklu árin
1845-49 er meira en ein milljón manns dó úr sulti og sýkingum
og talið er að annar eins fjöldi hafi flust á brott til borga í Bret-
landi, Bandaríkjunum og Astralíu. Neyðin var gífurleg en bresk
stjórnvöld leyfðu verslunarmönnum engu að síður að flytja korn-
birgðir frá írlandi til sölu annars staðar, í stað þess að loka höfn-
um landsins og nýta kornið til að brauðfæða bágstadda. Til að
bæta gráu ofan á svart var svo ætlast til að þurfalingarnir greiddu
sjálfir allan kostnað við aðstoð stjórnvalda.16 McGill sagði að
hvað sem liði öllum tilraunum til að halda uppi vörnum fyrir
framferði breskra stjórnvalda væri staðreyndin sú að með glæp-
samlegu sinnuleysi hefði þeim tekist að gera út af við stóran hluta
írsku þjóðarinnar.17 Hugleiðingar McGills eru keimlíkar staðhæf-
ingum Jóns Sigurðssonar forseta þess efnis að landsstjórnin á Is-
landi hefði lengstum verið fremur dönsk en íslensk - og þess
vegna ónáttúruleg fremur en náttúruleg, Islendingar hefðu í raun
afneitað eigin náttúru er þeir neyddust til að taka upp siði er-
15 Alexander McGill, Tbe Independence of Iceland, bls. 14-16.
16 Lífleg umræða fer fram um það meðal sagnfræðinga á írlandi að hve miklu leyti
hægt sé að kenna laissez-faire stefnu stjórnvalda um hörmungarnar, hvort þau
hafi vísvitandi ætlað að „fækka“ írum eða hvort þau séu í versta falli sek um
sinnuleysi. Sjá t.d. yfirlitsgrein James S. Donnelly, „The Great Famine: its
interpreters, old and new“, History of Ireland (haust 1993), bls. 27-33.
17 Alexander McGill, The Independence of Iceland, bls. 15-16.