Skírnir - 01.04.2001, Blaðsíða 202

196
LÁRA MAGNÚSARDÓTTIR
SKÍRNIR
inu.1 Þar á Hjalti Hugason fyrst og fremst heiðurinn fyrir skelegga rit-
stjórn. I stuttu máli má einnig segja að bækurnar séu fallegar, þótt ég sé
meira gefin fyrir ritmál en loft í bókum og hefði gjarnan fórnað spássíu-
plássi fyrir minni bækur og meðfærilegri í rúmi. Þetta er auðvitað
smekksatriði. Gott hefði verið að hafa ártöl í titli hverrar bókar til leið-
beiningar fyrir almenna lesendur. Eins er þægilegra að hafa efnisyfirlitið
fremst (þ.e. á undan inngangi, eins og er í öðru bindi). Þá hefði verið
gagnlegt að hafa efnisyfirlit fyrir allar bækurnar á einum stað, þótt ekki
væri nema í þeirri síðustu. I heildina er útgáfan vel heppnuð og á skilið
það hrós sem hún hefur fengið. Hjalti Hugason er aðalhöfundur fyrsta
bindisins. Hann ræðir heimildir og veltir fyrir sér hvaða sögu þær segi í
raun og veru. Slíkt tíðkast ekki í ritum sem ætluð eru almenningi, en
Hjalti verðskuldar lof fyrir að sýna lesendum það traust að veita þeim
innsýn í ónákvæmni upplýsinganna sem fræðimennirnir vinna úr. Kafl-
arnir í bókunum eru fróðlegir og margir skemmtilegir, til dæmis kaflar
um skírn og greftrun, en að sjálfsögðu hefur hver sitt áhugamál þar. Það
hefði mátt létta lesendum róðurinn verulega með því að leggja meiri
áherslu á skrár og skýringarmyndir, samantektir í lok kafla, lista með ár-
tölum heimssögunnar til samanburðar við íslenska sögu, myndir og gröf
um eignir og valdaskiptingu og breytingar þar á. Listi yfir biskupa hefði
að sönnu mátt vera og páfa og yfirlit yfir stofnanir kirkjunnar. Jafnvel
hefði mátt vera orðalisti yfir kirkju- og kristileg hugtök, svo eitthvað sé
nefnt. Það hefði aukið gildi bókanna verulega, því þannig hefðu þær nýst
sem uppflettirit. I því formi sem þær eru verða bækurnar lesnar og svo
settar upp í hillu, eða fara beint í hilluna. Það verður sjaldnar ástæða til að
taka þær niður og fletta upp í þeim í góðra vina hópi, eða á rólegum eft-
irmiðdögum þegar unglingarnir eru að skrifa ritgerð.
Hér eru til umfjöllunar tvö fyrri bindin sem spanna tímann frá
kristnitöku til siðaskipta, Frumkristni og upphaf kirkju og Islenskt sam-
félag og Rómakirkja. Þau eiga það sammerkt að vera skrifuð á læsilegu
máli, sem er alltaf kostur, hver sem lesendahópurinn á að vera. Hvernig
verkið kom undir gæti verið efni í mikla umræðu, en ég álít að styrkur og
frumkvæði Alþingis til útgáfunnar skýri ekki að bækurnar skuli á engan
hátt þjóna þeim sem hafa aðallega áhuga á að kynna sér kirkjusögu til þess
að upplýsa sig um pólitísk ágreiningsefni nútímans. Eg er auðvitað að vísa
hér til umræðu um stöðu kirkjunnar gagnvart ríkinu á 21. öldinni, þar
sem saga kirkju og kirkjueigna leikur aðalhlutverk. Eignasöfnun kaþ-
ólsku kirkjunnar á miðöldum, lagalegar og siðferðilegar forsendur, yfir-
taka eignanna af konungi og lútherskri kirkju við siðaskipti, sala ríkisins
á þeim sömu eignum á 18. og 20. öld, svo að nokkuð sé nefnt, eru enn
1 Sjá Gunnar Karlsson, „Verkið sem tókst að vinna. Kristni á Islandi I-IV“, Ný
saga 12 (2000), bls. 21-28.