Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Síða 119

„ A l l t a f h á l f o p n a r d y r“
TMM 2016 · 4 119
enga fyrirframafstöðu í tengslum við þessar tvennur aðra en þá að halda mig
algjörlega fyrir utan þeirra sterka áhrifasvið. Ég hef beitt þessu sem lesandi
og þjálfað með sjálfum mér en einnig nýtt mér sem þjálfari nemenda í
Háskóla Íslands. Ég hef kennt ritnámskeið sem gekk út frá því sem markmiði
að nemendur yrðu þó ekki væri nema skárri lesendur. Sem er fyrsta skrefið í
átt til þess að verða skárri skrifandi.
Í upphafi bannaði ég þeim að styðjast við strauma og stefnur og hugtök og
heiti svo og félagsfræðilegan, hugmyndafræðilegan, sögulegan eða ævisögu-
legan lestur á ljóðtexta. Sem fyrstu nálgun nota bene. Ég verð að leggja þunga
áherslu á það, ég var bara að reyna að vinda ofan af vélrænu viðbragði, sem
truflar lestur textans, ef þú hugsar fyrirfram um ofangreind atriði.
Allt hér að ofan er ágætt þegar þú hefur bankað uppá hjá textanum og
spurt hann: „Hvað viltu segja mér, hvað ertu að reyna að segja“. Bara ein-
faldlega svona og án nokkurrar hjálpar, án gleraugna. Nakinn lestur. Eins
nakinn og saklaus og hægt er. Þó að ég geri mér grein fyrir því að slíkt sé
ekki hægt, það er ekkert upprunahorf til o.s.frv. Síðan, á síðari stigum má
svo tengja textann við allar ofangreindar aðferðir til að lesa.
Nemendur völdu texta til lestrar, flutnings og greiningar og eitt prinsipp
var óhjákvæmilegt: Þú varðst að vera hrifin(n) af textanum! Hann varð að
hafa náð að tengjast við þig og þú við hann. Semsagt eingöngu gengið út frá
prinsippinu sem lesa má í titli einnar bókar Barthes, Le plaisir du texte.
Texta-unaðurinn má aldrei gleymast.
Þú vitnar í Barthes. Mörgum finnst erfitt að botna í honum og öðrum
frönskum spekingum á seinni tímum …
Ákaflega margir textar RB hafa sagt mér mjög margt og mikilvægt, textar
um goðsögur nútímans, um leikhús, um tísku, um ljósmyndir og – gleymum
því ekki – um textanautnina, lestrarnautnina. Margir þessara texta höfðu
mótandi áhrif á mig, aðrir textar Barthes alls ekki, sumum þeirra náði ég
ekki. En ég kasta ekki barninu með baðvatninu eins og franska máltækið
segir. Ég tek það sem nýtist mér sem næring hjá Barthes og öðrum, hef ekki
neinar stórkostlegar áhyggjur af hinu.
Það er alltaf öðru hverju verið að reyna að sannfæra mann um að þessir
Fransmenn séu allt saman loddarar, skrifi bara ný föt á keisarann, þetta séu
bara tískubólur etc. Mér er alveg nákvæmlega sama, ég er áfram sannfærður
um mikilvægi til dæmis Júlíu Kristevu. Mér er ljóst að í fyrstu skrifum
hennar er hins vegar hægt að finna illskiljanlega hluti, fulla af þess tíma jar-
gon, texta sem liggja vel við höggi ef þú vilt sanna að hún skrifi bara þvælu.
En ég segi bara, and so what? Michel Foucault loddari? Ég átti því láni að
fagna að tala eitt sinn talsvert við konu sem var nánasti samstarfsmaður
hans, Blandine Kriegel. Hennar greinargerðir fyrir vinnubrögðum hans voru
slíkar að ég verð að segja eins og er, maður verður bara að bíta á jaxlinn til
þess að pirrast ekki þegar ráðist er á Foucault sem loddara. Derrida? Ég hef