Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Síða 132

U m s a g n i r u m b æ k u r
132 TMM 2016 · 4
persóna við sögu, ættingjar Illuga eru
stórtækir í viðskiptum, eiginkona Dav-
íðs Þorvaldssonar kemur mjög við sögu
þeirra í margvíslegu braski en sjálfur
situr hann á Litla-Hrauni og glímir við
sjálfan sig og guð.
Tveir langir sögulegir útúrdúrar
fleyga söguna, í öðrum þeirra fáum við
að kynnast frásögn Kósakkans Ívans
sem kveikir í sér á sýningu Illuga á
MoMa til að mótmæla því sem hann
telur fölsun hans á sögu síðari heims-
styrjaldarinnar. Þar er dregin fram
grimmd Sovétmanna og bandamanna
þeirra í garð Kósakkanna og hlutur
þýska hersins verður nokkuð annar en í
hefðbundnum frásögnum af stríðinu.
Hin frásögnin er saga sem Illugi les í
gamalli minnisbók, skreyttri haka-
krossi, og virðist innihalda dagbók ungs
íslensks rithöfundar í Kaupmannahöfn.
Sigurður, eins og hann kallar sig, gengur
til liðs við andspyrnuhreyfinguna sum-
arið 1942 en gerist fyrir gráglettni örlag-
anna flugumaður í SS-sveitum Hitlers.
Þessar sögur virðast tengjast en þar er
ekki allt sem sýnist.
Saga Ívans verður Illuga innblástur að
nýrri myndröð þar sem hann tekst að
nýju á við síðari heimsstyrjöldina en
beinir nú athyglinni að örlögum
Kósakkanna sem börðust með Þjóðverj-
um og voru að loknum sviknir í hendur
Sovétmanna af bandamönnum í stríðs-
lok. Þegar þær myndir eru sýndar er Ill-
ugi úthrópaður sem nasisti og
útskúfaður úr listheiminum. Í fortíð Ill-
uga eru einnig atburðir sem ýta undir
þessar ásakanir um nasisma; sem ungur
maður setti hann á svið gjörning með
hakakrossfána og nasískum ræðuhöld-
um sem áttu að vera ádeila á pólitíska
róttækni jafnaldra þeirra á vinstri
vængnum en lítur illa út í ljósi sögunn-
ar.
Myndir Illuga eru unnar í anda gam-
alla meistara eins og Rembrandts, Cara-
vaggios, Bruegels, Bosch, en einnig
nútímamálara sem fengust við söguleg
málverk eins og hins mexíkóska Diegos
Rivera, og norski málarinn Odd Ner-
drum kemur einnig við sögu beint og
óbeint. Illugi er feykisnjall málari sem
leggur mikið upp úr anatómíu, ljósi og
skuggum, en myndbygging og mótíf eru
einnig sótt til fyrirmyndanna. Þannig er
ein myndanna í seinni myndröð Illuga
byggð á alræmdri fresku eftir Diego
Rivera, Manneskjan á krossgötum frá
1934, og verk Caravaggios, Kristur
handtekinn eða Júdasarkossinn frá
1602, er fyrirmyndin að öðru verki.
Meðal annarra fyrirmynda má nefna
mynd Picassos, Fjöldadrápin í Kóreu.
Viðhorf Illuga til myndlistar endur-
spegla val hans á fyrirmyndum, hann er
í meðvitaðri uppreisn gegn samtímalist.
Í viðtali við Helgu kemur þetta skýrt
fram:
En það er einmitt minn stíll: Ekki að
feta í fótspor gömlu meistaranna, eins
og það hefur verið orðað, heldur takast á
við það sem best hefur verið gert, reyna
þar þrótt minn og afl og sjá hversu langt
verður komist. Ég gæti hlunkað upp 100
abstraktmálverkum á dag ef ég nennti
því og raðað upp rúgbrauðum í hauga frá
morgni til kvölds. En það sér hver maður
sem kynnir sér verk þessara málara sem
þú nefndir að þeir taka flestum ef ekki
öllum fram. (75)
Persónusköpun Illuga sækir fleira en
fyrirmyndir að einstökum verkum til
málara fyrri alda. Öll sjálfsmynd hans
sem listamanns, persónuleiki hans og
jafnvel skynjun er eins og útblásin
útgáfa af rómantískum hugmyndum um
listamanninn sem karlkyns snilling.
Sem listamanni virðist honum ekki
sjálfrátt, hann sér umhverfi sitt sífellt
sem hráefni í málverk og sum verka