Tímarit Máls og menningar - 01.12.2017, Blaðsíða 71

„ a l d r e i s t ú l k u r u p p í v i n d / ó ð a r s l e n g j a l í n u m
TMM 2017 · 4 71
dragandi innan myndlistarinnar (Wolfthal 2000:123).7 Reyndar hafa ýmsir
kvenskörungar orðið kyntákn bæði í myndlist og bókmenntum, t.d. konur
sem eru ráðbanar karla eins og Salóme Jóhannesar skírara eða Tómíris, sem
gjörsigrar her Persa; lætur gera Kýros konung þeirra höfðinu styttri og treður
hausnum á honum meira að segja í skinnbelg fullan af blóði. Hún hefur enda
fyrr farið þess á leit við hann að hann hætti hernaði, ella seðji hún hann á
blóði hversu óslökkvandi blóðþyrstur sem hann kunni að vera (Heródótus
2013: 83; sbr. einnig Avery 1972: 540). Í Sprundahrósi er Tómíris dugmikill
herstjórnandi og skiptum hennar við Persa lýst með aðdáun en flótta þeirra
og afdrifum Kýrosar af nokkurri kímni:
Tómíris með hraustri hönd
herinn Cyri felldi.
Frækilega faldaströnd
friðaði sitt veldi.
Knúði lið að rjúfa rönd
Rögnirs meður ljóma
ég sá þann sóma
Fjandmannanna flestir grönd
fengu svo þeir dóu í strá
sóma föt og silkin blá.
Nokkrir flúðu neyð um lönd
nestis týndu skrínum
þær vilja mínum.
Hershöfðingjans hér til önd
hné að dauðablundi
þær vilja mínum fundi.
Síðan réð hans svarðar strönd
sund í keri blóðsins fá
þær vilja mínum fundinum frá.
Því hefur verið haldið fram að konur sem búi við herskáa guðsmynd lagi sig
að henni (De Pauw 2014: 39). Með hliðsjón af því má skýra ýmsar blóðugar
fornar frásagnir af konum sem nefndar eru í Sprundahrósi. En hvað veldur
því að 18. aldar íslenskur karlmaður gengur inn í sömu hefð? Jael ber á góma
í proglogusnum að frásögn Chaucers, The Wife of Bath, og þar er hún talin til
svikakvenda. Af hverju ekki í íslenska kvæðinu? Féllu herskáar konur kannski
vel að hugmyndaheimi lúthersks rétttrúnaðar? Eða er þetta bara trúin á að
krassandi sögur þar sem blóðið flýtur nái eyrum áheyrenda? Því er ekki auð-
svarað en hitt er ljóst að höfundur Sprundahróss hefur greinilega verið vel að
sér um ýmsa hluti og tilbúinn að fræða áheyrendur sína. Það kemur t.d. í ljós
þegar hann beinir sjónum að Norðurálfu. Þá velur hann sér fyrst að yrkisefni
drottningar eða drottningar„ígildi“: hann yrkir um Þyrí Danabót, samanber
tilvitnunina hér í upphafi, nefnir líka Lovíse (Louise) Danadrottningu
(1724–1751);8 fjallar um Allógíu drottningu í Hólmgarði, bjargvætti Ólafs
Tryggvasonar; Margréti Valdimarsdóttur, Elísabetu fyrstu og Ástríði, konu