Hugur - 01.01.2018, Blaðsíða 49

Til varnar hugsmíðahyggju 49
Veruleiki mannlífsins er margbrotinn eins og landið sem sýnt er á ótal vegu með
ólíkum kortum. Þess vegna eru sannindin sem hægt er að tjá ótalmörg og það er
hægt að raða þeim saman á fleiri vegu en svo að nokkurn tíma takist að segja allar
sannar sögur um efnið. Það að margar sögur séu sannar og mörg kort rétt, hvert
á sinn hátt, þýðir samt hvorki að hvaðeina sem menn hafa fyrir satt sé það í raun
og veru né að tvær fullyrðingar sem stangast á geti báðar verið bókstaflega sannar.
Vera má að tal um margfaldan veruleika þjóni stundum þeim góða tilgangi að
ýta undir víðsýni og umburðarlyndi. Sjálfur held ég að það sé betur gert með því
að hugsa um heiminn sem einn sameiginlegan heim okkar allra, heim sem er svo
margbrotinn, flókinn og auðugur af lífi og lit að enginn geti tjáð nema örlítið brot
af öllu því sem með sanni má segja.
Lokaorð
Í þessari grein hef ég rökstutt að verufræðileg hugsmíðahyggja geri rétta grein fyr-
ir félagslegum veruleika en gildi ekki um ríki náttúrunnar. Ég hef einnig fært rök
að því að þetta eigi jafnt við hvort sem endanlegur sannleikur um allan veruleika
er af ætt hughyggju eða efnishyggju. Enn fremur hef ég bent á að þeir sem vinna
að eigindlegum rannsóknum á sviði félagsvísinda ættu að forðast að láta trúverð-
ugleika rannsókna sinna velta á mjög umdeilanlegum kenningum um tilvist eða
tilvistarleysi hlutlægs veruleika og hlutlægrar þekkingar. Að síðustu gerði ég grein
fyrir ástæðum til að ætla að þekkingarfræðileg hugsmíðahyggja eigi við um alla
vísindalega þekkingu, hvort sem hún fjallar um náttúruna eða mannlífið – og að
þessi staðreynd um þekkingu okkar gefi ekkert tilefni til afstæðishyggju.46
Heimildir
Berger, P. L. og Luckmann, T. 1966/1971. The social construction of reality: A treatise in
the sociology of knowledge. Harmondsworth: Penguin Books.
Braver, L. 2007. A thing of this world: A history of continental anti-realism. Evanston, IL:
Northwestern University Press.
Chakravartty, A. 2016. Scientific realism. The Stanford encyclopedia of philosophy. Rit-
stj. Edward N. Zalta. Sótt af https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/
scientific-realism/
Creswell, J. W. 2013. Qualitative inquiry & research design. Los Angeles, CA: SAGE
Publications.
Dunham, J., Grant, I. H. og Watson, S. 2014. Idealism: The history of a philosophy. New
York, NY: Routledge.
Erickson, F. 2011. A history of qualitative inquiry in social and educational research.
The Sage handbook of qualitative research (bls. 43–59). Ritstj. N. K. Denzin og Y. S.
Lincoln. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
46 Ég þakka prófessor Ólafi Páli Jónssyni fyrir góðar ábendingar sem hann gaf mér eftir að hann
las yfir fyrstu drög að þessari grein. Einnig þakka ég þátttakendum á 13th Annual International
Conference on Philosophy sem haldin var í Aþenu í maí 2017 fyrir rökræður og hugmyndir sem
fram komu þegar ég kynnti efnið á þeim vettvangi. Ennfremur þakka ég ritrýni og ritstjóra Hugar
fyrir gagnlegar athugasemdir.
Hugur 2018meðoverride.indd 49 24-Jul-18 12:21:23